Wytwórca odpadów niebezpiecznych jest zobowiązany do śledzenia ich dalszych losów aż do końca ich żywotności – w myśl zeszłorocznej nowelizacji Ustawy o odpadach, która wprowadziła zmiany dotyczące odpowiedzialności za odpad niebezpieczny. Z dniem 1 stycznia 2022 r. weszła w życie jej kolejna nowelizacja, wprowadzająca tym razem system rozszerzonej odpowiedzialności producenta (art. 3 ust. 1 pkt 28a wspomnianej ustawy). Po pierwszych czterech miesiącach obowiązywania nowych przepisów warto zweryfikować, czy zapewniono ich przestrzeganie w organizacji.

W międzyczasie na horyzoncie pojawiła się już dyrektywa w sprawie zmniejszania wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko – „dyrektywa SUP”, która również wpłynie na zakres obowiązków podmiotów wytwarzających odpady z tworzyw sztucznych, będące niegdyś produktami jednorazowego użytku – do tej grupy zaliczają się m.in. odpady opakowaniowe w postaci pojemników na żywność oraz paczek i owijek do żywności.

Odpowiedzialność za odpad niebezpieczny

Z nowego przepisu dodanego do grupy norm regulujących przenoszenie odpowiedzialności za odpady wynika, że większość wytwórców odpadów niebezpiecznych (z wyłączeniem tych wytwórców, których odpadami są wycofane z eksploatacji pojazdy oraz zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny) zostaje zwolnionych z odpowiedzialności za gospodarowanie nimi z chwilą, gdy ich kolejny posiadacz, który prowadzi ostateczny proces odzysku lub unieszkodliwiania przekaże je do tego właśnie procesu. Oznacza to, że każdy podmiot, który wytwarza odpady niebezpieczne inne niż komunalne, w ilości większej niż 100 kg rocznie, jest odpowiedzialny za wytworzony przez siebie odpad niebezpieczny w całym cyklu jego życia, aż do przekazania odpadów do ostatecznego procesu odzysku (R1-R11) bądź unieszkodliwienia (D1-D12). Przekazanie odpadów dowolnemu odbiorcy, posiadającemu stosowne zezwolenia, nie zdejmuje z wytwórcy odpowiedzialności za odpad. Dopiero przekazanie  go do przetworzenia w instalacji wyznacza koniec odpowiedzialności wytwórcy.

Karta KPO już nie wystarczy

Ustawa nie precyzuje w jaki sposób wytwórca odpadów może dowieść, że odpad został ostatecznie unieszkodliwiony albo poddany recyclingowi. Konieczne jest posiadanie dowodu, że odbiorca, któremu przekazano odpady, przeprowadził taki proces. Sama Karta Przekazania Odpadów (KPO) odbiorcy zbierającemu odpady nie jest dowodem na przeprowadzenie procesu unieszkodliwiania bądź odzysku.

Dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie procesu odzysku bądź ostatecznego procesu unieszkodliwiania odpadów może być oświadczenie odbiorcy docelowego o ostatecznym zagospodarowaniu odpadów. W przypadku przekazywania odpadów podmiotom zbierającym odpady, które przekazują je innym podmiotom prowadzącym procesy odzysku bądź unieszkodliwiania, warto zabezpieczyć również Kartę Przekazania Odpadów do odbiorcy docelowego. Konieczne będzie więc umowne zobowiązanie odbiorców odpadów do przedkładania dokumentów bądź oświadczeń potwierdzających, że przeprowadzili proces odzysku albo unieszkodliwiania. Ponadto zwracamy uwagę, że skrócony został maksymalny czas magazynowania odpadów niebezpiecznych (z trzech lat do roku).

Rozszerzona odpowiedzialność producenta

System rozszerzonej odpowiedzialności producenta to nic innego jak ogół środków podejmowanych dla zapewnienia, że podmioty wprowadzające na rynek produkty (w tym produkty w opakowaniach), będą ponosiły odpowiedzialność finansową albo finansową i organizacyjną za produkt w momencie, gdy staje się on odpadem. Zgodnie z tym, podmioty wprowadzające na rynek produkty w opakowaniach powinny stworzyć system zbierania i zagospodarowania powstających z opakowań odpadów i sfinansować go. Celem systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta jest zwiększenie poziomów recyclingu. Finansowanie zagospodarowania odpadów opakowaniowych, z przyczyn ekonomicznych i pragmatycznych powinno się zawrzeć w cenie produktu.

Nowe obowiązki dla przemysłu spożywczego

Dyrektywa SUP nie została jeszcze implementowana do polskiego porządku prawnego, warto jednak obserwować prace nad nią, ponieważ wprowadzi znaczne zmiany w sektorze wykonanych z tworzyw sztucznych opakowań części produktów spożywczych. Należy zaznaczyć, że dyrektywa ta ma w razie sprzeczności pierwszeństwo przed dyrektywą opakowaniową (94/62/WE) i odpadową (2008/98/WE). Przedmiotem dyrektywy objęte są opakowania z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku, czyli takie, które nie są przeznaczone/zaprojektowane/wprowadzane do obrotu tak, żeby rotowały (były zwracane do producenta w celu ponownego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu), jeżeli zawierają żywność, którą da się spożyć bezpośrednio z opakowania, bez dalszej obróbki.

Przedsiębiorcy wprowadzający na rynek produkty żywnościowe w pojemnikach na żywność, paczkach i owijkach, objętych zakresem dyrektywy, po jej wdrożeniu do polskiego porządku prawnego będą musieli zmniejszyć zastosowanie tego rodzaju pojemników na żywność i zrezygnować zupełnie z pojemników na żywność wykonanych z polistyrenu ekspandowanego. Ponadto zarówno pojemniki na żywność, jak i paczki i owijki będą objęte zakresem rozszerzonej odpowiedzialności producenta i obowiązkiem upowszechniania wśród konsumentów wiedzy na temat wpływu na środowisko tworzyw sztucznych jednorazowego użytku.

Szczegółowy zakres obowiązków przedsiębiorców będzie wynikał bezpośrednio z ustawy implementującej

Już teraz warto zasygnalizować, iż spodziewać się należy: zakazania korzystania z opakowań na żywność z tworzyw o określonym składzie (np. z polistyrenu ekspandowanego); nowych obowiązków w zakresie uświadamiania konsumentów oraz systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta w odniesieniu do pojemników na żywność, paczek i owijek.