Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego z dnia 17 grudnia 2009 roku – wybrane zagadnienia. Doręczenia

W dniu 19 kwietnia 2010 roku weszła w życie kolejna nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego. Zasadnicze zmiany wprowadzone tą nowelizacją odnoszą się do problematyki doręczeń. Ważną zmianą jest wprowadzenie możliwości dokonywania doręczeń przez innego niż operator publiczny, operatora pocztowego (art. 131 § 1 kodeksu postępowania cywilnego) oraz przez osobę zatrudnioną w sądzie, czyli w praktyce pracownika sekretariatu sądu. Znowelizowany art. 131 kodeksu postępowania cywilnego nie przewiduje natomiast doręczeń przez woźnego sądowego.

Wskutek nowelizacji, rozszerzony został obowiązek doręczeń bezpośrednich przez profesjonalnych pełnomocników. Dotychczas, profesjonalni pełnomocnicy byli obowiązani doręczać sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami jedynie w postępowaniu gospodarczym (art. 479 ⁹ § 1 k.p.c.) Obecnie jest to reguła.

Zgodnie z art. 132 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, w toku sprawy adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi i radcowie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa są obowiązani doręczać sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. Do pisma procesowego wnoszonego do sądu, należy dołączyć dowód doręczenia drugiej stronie odpisu albo dowód wysłania przesyłką poleconą, pod rygorem zwrotu pisma bez wzywania do usunięcia braków formalnych. Obowiązek bezpośredniego doręczania pism procesowych w trakcie postępowania został nałożony na radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Niedochowanie wymogów przewidzianych w znowelizowanym art. 132 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, rodzi poważane konsekwencje. Pismo procesowe zwrócone nie wywołuje bowiem żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu (art. 130 § 2 kodeksu postępowania cywilnego).

W art. 132 § 2 kodeksu postępowania cywilnego zostały wymienione rodzaje pism, których podobnie jak dotychczas w postępowaniu gospodarczym, obowiązek bezpośredniego doręczania pełnomocnikowi strony przeciwnej nie dotyczy. Są to: pozew wzajemny, apelacja, skarga kasacyjna, zażalenie, sprzeciw od wyroku zaocznego, sprzeciw od nakazu zapłaty, zarzutów od nakazu zapłaty, wniosek o zabezpieczenie powództwa, skarga o wznowienie postępowania, skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i skarga na orzeczenia referendarza sądowego.

Pisma te, jak dotychczas, wnosi się do sądu wraz z odpisem dla strony przeciwnej.

Aktualne na tle art. 132 § 2 kodeksu postępowania cywilnego pozostawać będą rozważania poczynione w doktrynie i orzecznictwie dotyczące kategorii pism, które należy w odpisach doręczać bezpośrednio stronie przeciwnej. W doktrynie wskazywano, ze obowiązek ten nie dotyczy pism, które są składane „wyłącznie w interesie wnoszącego, a ich treść i cel w żaden sposób nie mogą wpłynąć na sytuację procesową innych osób.” [1] Przykładem jest wniosek o kopię z akt sprawy, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu.

W uchwale z dnia  27 października 2005 r., III CZP 65/05, Sąd Najwyższy potwierdził, że obowiązek przewidziany w art. 479 ⁹ § 1 k.p.c. nie dotyczy wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku w sprawie gospodarczej.[2]

Warto zaznaczyć, że kierując się wykładnią celowościową omawianego przepisu, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 lutego 2009 roku, III CZP 127/08, stwierdził, że przewidziany w komentowanym przepisie obowiązek dotyczy pisma strony z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, gdyż jego uwzględnienie może oczywiście wpłynąć na sytuację procesową strony przeciwnej.[3]

Rozważania te wydaje się, że można przenieść na grunt znowelizowanego art. 132 § 1 kodeksu postępowania cywilnego.

Zgodnie z przepisami przejściowymi, w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy, tj. 19 kwietnia 2010 roku, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji stosuje się dotychczasowe uregulowania w zakresie doręczeń przez profesjonalnych pełnomocników.

Jeszcze na gruncie art. 479 ⁹ § 1 k.p.c. powstała kontrowersja, czy obowiązek bezpośredniego doręczania przez pełnomocników profesjonalnych dotyczy jedynie strony przeciwnej, czy wszystkich uczestników postępowania. Problem taki powstanie w przypadku, gdy po jednej lub obu ze stron występuje kilka podmiotów. Znowelizowany art. 132 § 1  kodeksu postępowania cywilnego, nie rozstrzyga tej kwestii.

W art. 132 § 1 k.p.c., podobnie jak w 479 ⁹ § 1 k.p.c. mowa jest jedynie o doręczaniu przez profesjonalnych pełnomocników sobie nawzajem pism procesowych. W § 2 omawianego przepisu, jest natomiast wprost sprecyzowane, że wymienione pisma należy złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.

Zgodnie z przyjętym stanowiskiem w doktrynie, w wypadku gdy po jednej ze stron występuje mnogość podmiotów, doręczenia w sposób przewidziany w komentowanym przepisie powinny być dokonane w stosunku do każdego z nich. Należy przyjąć, że bezpośrednie doręczenie pisma następuje dotyczy także interwenienta ubocznego, jeśli taki w sprawie występuje.

Kolejną ważną zmianą wprowadzoną w zakresie doręczeń, jest rozstrzygnięcie, że pisma procesowe, których adresat odmawia przyjęcia, uważa się za doręczone (art. 139 § 2 kodeksu postępowania cywilnego). Przy czym, zgodnie z przepisami przejściowymi, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji stosuje się w tym zakresie dotychczasowe uregulowania

[1] Henryk Pietrzkowski w „Zarys metodyki pracy sędziego w sprawach cywilnych”, Warszawa 2007 rok, s. 538.

[2] LexPolonica nr 390475, OSNC 2006, nr 3, s. 50.

[3] LexPolonica nr 2004456, Biul. SN 2009, nr 2.