Ustawa z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz. 1469) wprowadza zmiany m.in. w zakresie zasad doręczania pism procesowych. Szczególnym nowum jest wprowadzenie względnej zasady pewnego doręczenia pierwszego pisma w sprawie – w szczególności pozwu lub wniosku o wszczęcie postępowania. Zasada ta stanowić ma odpowiedź na sytuacje, gdy powód, niejednokrotnie umyślnie, nie podaje rzeczywistego adresu zamieszkania pozwanego – by uzyskać nakaz zapłaty i szybko przeprowadzić egzekucję, zanim pozwany zdąży zareagować.
Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego nakaz zapłaty lub odpis pozwu uznaje się za skutecznie doręczony, także jeżeli adresat (pozwany) nie odebrał przesyłki po jej dwukrotnym awizowaniu. Zazwyczaj nie jest dla Sądu wiadomym z jakiej przyczyny przesyłka jest zwracana po dwukrotnym awizowaniu – czy adresat po prostu pod wskazanym przez powoda adresem nie zamieszkuje, wyjechał na jakiś okres (na wakacje lub do pracy), czy też intencjonalnie nie podejmuje przesyłek do niego awizowanych (nie dotyczy to przypadku odmowy odebrania przesyłki). Rzadkością jest, by listonosz ustalał przy tej okazji, czy adresat faktycznie zamieszkuje pod wskazanym adresem, czy nie. Najczęściej jedyną przyczyną (adnotacją) wskazaną przez doręczyciela jest, że adresata nie zastano, a przesyłkę awizowana – co nie pozwala Sądowi na stwierdzenie, czy pozywany w ogóle pod danym adresem nie mieszka (w ogóle lub przejściowo), czy tylko unika odbierania korespondencji. W takiej niejasnej sytuacji obecnie przyjmuje się, że pismo takie zostało skutecznie doręczone po upływie dwutygodniowego terminu na jego podjęcie w placówce poczty, w związku z czym rozpoczynają biec terminy procesowe do podjęcia obrony przed roszczeniami powoda.
Jak przeciwdziałać nadużyciom
Aby przeciwdziałać nadużyciom jakie wynikają ze wskazanej linii orzeczniczej (opartej na założeniu, że adres pozwanego wskazany arbitralnie przez powoda jest właściwy), nowelizacja wprowadziła kodeksu postępowania cywilnego nowy art. 1391 kpc. Co istotne, regulacja ta nie znajduje zastosowania do każdego pozwanego, a wyłącznie w odniesieniu do osób fizycznych („nie-przedsiębiorców”) oraz przedsiębiorców podlegających wpisowi do CEiDG. Nowelizacja utrzymuje możliwość uznania za skutecznie doręczoną pierwszej korespondencji w sprawie wobec wszystkich podmiotów rejestrowanych w KRS (spółki handlowe, spółdzielnie, fundacje etc.) – na adres ujawniony w rejestrze. W takiej samej sytuacji jak podmioty wpisywane do KRS pozostają osoby taki podmiot reprezentujące, członkowie organów, likwidatorzy i osoby uprawnione do powoływania zarządu – chyba, że aktualny adres podmiotu lub tych osób jest sądowi znany.
W przypadku osób objętych stosowaniem art. 1391 kpc. przewodniczący po zwrocie dwukrotnie awizowanej przesyłki zawiadamia powoda o tym fakcie – przesyłając mu odpis pisma i zobowiązując go do doręczenia pisma powodowi w terminie 2 miesięcy. Powód może na własną rękę próbować ustalić adres zamieszkania pozwanego (rzeczywisty lub pozyskać dowód, że pozwany zamieszkuje pod pierwotnie wskazanym adresem – może korzystać np. z usług detektywa) lub może zlecić doręczenie pisma komornikowi (za wynagrodzeniem). Komornik w pierwszej kolejności podejmie próbę osobistego doręczenia pisma, a następnie jest uprawniony do ustalenia, pod jakim adresem pozwany zamieszkuje (docelowo – także poprzez kierowanie zapytań do banków, skok’ów, organów rentowych i podatkowych). W razie ustalenia przez komornika właściwego adresu zamieszkania pozwanego komornik doręczy w to miejsce pismo. Jeżeli ta próba doręczenia okaże się bezskuteczna komornik pozostawia pozwanemu zawiadomienie o możliwości odebrania pisma w kancelarii komornika, zaś pismo procesowe będzie uznane za skutecznie doręczone po upływie 14 dni.
Jeżeli przy zastosowaniu wskazanej procedury nie uda się ustalić rzeczywistego miejsca zamieszkania pozwanego Sąd z urzędu zawiesi postępowanie w sprawie. Tak zawieszone postępowanie zostanie umorzone, jeżeli powód nie zawnioskuje o jego podjęcie w terminie 3 miesięcy. Oznacza to, że wszelkie skutki związane z wytoczeniem powództwa zostają uchylone, co może przekładać się także na utracenie roszczenia (brak skutecznego przerwania biegu terminu przedawnienia).
Podsumowanie
Wskazane zmiany w procedurze doręczania pierwszego pisma procesowego wejdą w życie z dniem 7 listopada 2019 r. Do tego czasu obowiązuje dotychczasowa procedura związana z możliwością uznania każdej dwukrotnie awizowanej przesyłki za skutecznie doręczoną.