Ustawą z dnia 5 stycznia 2011 roku nowelizującą kodeks pracy wprowadzono zmiany w zasadach wydawania świadectw pracy pracownikom oraz obowiązkowych wstępnych badaniach lekarskich.

W myśl uzasadnienia tej ustawy zmiany te miały uprościć obowiązki pracodawcy w tym zakresie. Czy cel ten został osiągnięty?

Zmiany w zasadach wydawania świadectw pracy

Nowości w zakresie wydawania świadectwa pracy dotyczą sytuacji, w której pracownik i pracodawca kontynuują współpracę w oparciu o kolejną umowę o pracę, np. gdy po umowie na okres próbny zawierają umowę na czas określony. Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 97 k.p. pracodawca był wówczas zobowiązany po zakończeniu danej umowy (zastąpionej kolejną) wydać świadectwo pracy wyłącznie na żądanie pracownika.

Zgodnie z uzasadnieniem omawiana ustawa nowelizująca miała zwolnić pracodawcę od obowiązku każdorazowego wydawania świadectwa pracy pracownikowi, jeżeli pozostaje on w zatrudnieniu u tego samego pracodawcy na podstawie umowy o pracę na okres próbny, na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy. Od dnia 21 marca 2011 roku, tj. od wejścia w życie omawianej nowelizacji, pracodawca jest w takiej sytuacji zobowiązany do wydania pracownikowi świadectwa pracy obejmującego okres zatrudnienia na podstawie przywołanych umów zawartych w okresie 24 miesięcy, poczynając od dnia zawarcia pierwszej z nich (zgodnie z aktualnym art. 97 § 11 k.p.). Na żądanie pracownika pracodawca będzie jednak nadal zobowiązany wydać świadectwo pracy po rozwiązaniu lub wygaśnięciu każdej z poszczególnych umów lub po łącznym okresie trwania umów przypadających przed zgłoszeniem takiego żądania (art. 97 § 13 k.p.).

Wcześniej zatem pracodawca wydawał jedno „zbiorcze” świadectwo po zakończeniu całego okresu współpracy z danym pracownikiem na podstawie kolejnych umów terminowych, chyba że pracownik zażądał świadectwa wcześniej – po zakończeniu danej umowy. Obecnie zaś pracodawca wydaje „zbiorcze” świadectwo pracy za okres 24 miesięcy (lub dłuższy, jeśli rozwiązanie umowy zawartej przed upływem tego terminu następuje później), chyba że pracownik zażąda świadectwa pracy wcześniej – po zakończeniu danej umowy. Omawiane zmiany trudno uznać za upraszczające obowiązki pracodawcy. Praktyczne ich zastosowanie nakłada na działy kadr obowiązek „pilnowania” upływu ustawowego okresu 24 miesięcy zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę wskazanych w nowych przepisach.

O tym, od kiedy i do jakich stosunków stosować nowe przepisy decydują przepisy przejściowe zawarte w ustawie nowelizacyjnej. Ustawodawca postanowił, że świadectwo pracy wydawane jest na dotychczasowych zasadach, jeśli w dniu 21 marca 2011 roku trwała kolejna umowa o pracę nawiązana pomiędzy pracownikiem a pracodawcą bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy (tj. w okolicznościach określonych w art. 97 § 11 k.p. w jego dotychczasowym brzmieniu). Z kolei nowe regulacje stosuje się do stosunków pracy nawiązanych na podstawie umów o pracę wymienionych w tych przepisach, poczynając od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej.

Warto zauważyć, iż omawiane zasady dotyczą wyłącznie sytuacji, gdy pracownika i pracodawcę wiążą kolejne umowy terminowe. Zatem wówczas, gdy po zakończeniu umowy terminowej z pracownikiem zawierana jest umowa na czas nieokreślony, pracodawca zawsze ma obowiązek wydania świadectwa pracy po zakończeniu terminowej umowy o pracę, zgodnie z art. 97 § 1 k.p.

Zmiany dotyczące wstępnych badań lekarskich

W myśl podstawowej zasady dotyczącej wstępnych badań lekarskich pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Omawianą nowelizacją kodeksu pracy zmieniono treść art. 229 § 1 zd. drugie k.p., dotyczącego zwolnienia z obowiązku kierowania na badania wstępne osób przyjmowanych ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko na podstawie kolejnej umowy o pracę z tym pracodawcą.

Dotychczasowy przepis wymagał by kolejna umowa o pracę zawarta była bezpośrednio po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy. Nowe jego brzmienie wskazuje, iż dla zwolnienia z obowiązku wstępnych badań lekarskich konieczne jest, aby nawiązanie kolejnej umowy o pracę nastąpiło w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy łączącej strony tego stosunku pracy. W dalszym ciągu obowiązuje wymóg, by nowa umowa dotyczyła tego samego stanowiska co poprzednia lub stanowiska o takich samych warunkach pracy.

Przepisy przejściowe ustawy nowelizującej wskazują, iż do okresu 30 dni, o których mowa powyżej, wlicza się okres po ustaniu zatrudnienia u danego pracodawcy przypadający bezpośrednio przed dniem 21 marca 2011 roku.

Zrezygnowanie z wymogu bezpośredniości w zawarciu kolejnej umowy o pracę na rzecz wskazania okresu 30-dniowego uznać należy za zmianę pożądaną. Przy zachowaniu warunków pracy i zakładając posiadanie przez pracownika (nadal) aktualnego orzeczenia lekarskiego dopuszczającego do pracy na danym stanowisku, pracodawca nie będzie musiał kierować pracownika na badania wstępne w sytuacji, gdy pomiędzy jedną a drugą umową wystąpiła kilkudniowa przerwa.

Podsumowując zakres wprowadzonych zmian zauważyć można, iż o ile zmiana dotycząca badań wstępnych faktycznie może przyczynić się do uproszczenia formalności nałożonych na pracodawcę, to trudno za równie korzystną uznać zmianę w zakresie świadectw pracy. Wprowadzone przepisy są nieczytelne i zawiłe w porównaniu z poprzednią regulacją. W razie żądania przez pracownika wydania świadectwa pracy z tytułu poszczególnych umów sytuacja pracodawcy nie uległa zmianie. Jednakże nowe przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek wydawania „zbiorczego” świadectwa pracy za okres obowiązywania umów zawartych w okresie 24 miesięcy licząc od pierwszej z nich. Takiego obowiązku nie przewidywał art. 97 k.p. w swoim dotychczasowym brzmieniu.