W ostatnich latach przedsiębiorcy coraz częściej korzystają z dofinansowania z funduszy Unii Europejskiej różnorodnych projektów, w tym inwestycyjnych czy też doradczo-szkoleniowych. Przy realizowaniu projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej muszą mieć jednak na uwadze fakt, że przekazane im środki są środkami publicznymi w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 157, poz. 1240), a co za tym idzie powinny być wydatkowane zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
Do podstawowych przepisów regulujących zasady wydatkowania środków publicznych zaliczyć należy przede wszystkim ustawę z dnia 29 stycznia 2004r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2007r. nr 223, poz. 1655 ze zm.), dalej: Pzp, która określa zasady i tryb udzielania zamówień publicznych.
Zgodnie z art. 2 pkt 13) Pzp zamówieniem publicznym jest każda odpłatna umowa zawierana między zamawiającym a wykonawcą, której przedmiotem są usługi, dostawy lub roboty budowlane. Z kolei zamawiającym w rozumieniu przepisów Pzp będzie osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej obowiązana do stosowania ustawy, zgodnie z art. 3 ust. 1 Pzp.
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że w sytuacji, gdy zamówienia udziela podmiot sektora prywatnego obowiązek stosowania ustawy przy udzielaniu przez niego zamówień publicznych należy rozważać jedynie na gruncie art. 3 ust. 1 pkt 5) Pzp. Oznacza to, że do stosowania Pzp będą zobowiązane podmioty udzielające zamówienia w ponad 50% finansowanego ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1-3a Pzp, gdy wartość zamówienia przekracza progi określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp, tj. 193.000 euro w przypadku dostaw lub usług oraz 4.845.000 euro w przypadku robót budowlanych, a przedmiotem zamówienia są roboty budowlane obejmujące wykonanie czynności w zakresie inżynierii lądowej lub wodnej, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną lub usługi związane z takimi robotami budowlanym.
Brak obowiązku stosowania ustawy przez przedsiębiorców przy realizacji przedmiotowych projektów nie oznacza jednak pełnej dowolności przy wydatkowaniu środków. Należy bowiem cały czas pamiętać, że środki, którymi w ramach projektu dysponuje podmiot prywatny, w dalszym ciągu pozostają środkami publicznymi w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Środki takie powinny być wydawane w sposób oszczędny, racjonalny i gospodarny, to jest zgodnie z zasadami wskazanymi w ustawie o finansach publicznych.
Ponadto należy zauważyć, że zgodnie z art. 3 ust. 3 Pzp podmioty przyznające środki finansowe na dofinansowanie projektu, mogą uzależnić ich przyznanie od zastosowania przy ich wydatkowaniu zasad równego traktowania, uczciwej konkurencji i przejrzystości.
Mając na uwadze powyższe przedsiębiorca, w celu uniknięcia w przyszłości zarzutu niewłaściwego wydatkowania środków publicznych a co za tym idzie zwrotu otrzymanego dofinansowania, powinien wdrożyć własne procedury udzielania zamówień, które zagwarantują wydatkowanie przyznanych środków racjonalnie, gospodarnie i oszczędnie. Wdrożone procedury powinny również zapewnić stosowanie przy zamawianiu usług podstawowych zasad udzielania zamówień publicznych to jest zasady uczciwej konkurencji i zasady równego traktowania wykonawców.
Przy tworzeniu odpowiednich procedur przedsiębiorca powinien mieć na uwadze fakt, że zamówienia powinny być udzielane z zachowaniem następujących zasad:
- nie dzielenia zamówienia na części oraz nie zaniżania wartości zamówienia celem uniknięcia stosowania procedur,
- konkurencyjności przy wyborze wykonawców,
- prawidłowego, gospodarnego oraz oszczędnego wydatkowania środków publicznych, w sposób umożliwiający terminową realizację zadań ujętych w planach rzeczowo-finansowych projektu,
- pisemności umów,
- jawności, w szczególności rozumianej jako zamieszczenie ogłoszenia o zamówieniu w prasie, siedzibie lub na stronie internetowej – w zależności od wartości i rodzaju zamówienia,
- niedyskryminacyjnego opisu przedmiotu zamówienia,
- równego dostępu wykonawców,
- odpowiednich terminów, w szczególności wyznaczanych na składanie ofert terminów umożliwiających wykonawcom zapoznanie się z przedmiotem zamówienia, przygotowanie i złożenie oferty,
- przejrzystego i obiektywnego podejścia, w szczególności wyłączania się po stronie przedsiębiorcy z prowadzenia postępowania przez osoby, w stosunku do których może zachodzić obawa stronniczości.
Wskazać należy, że nie ma żadnych przeszkód, by przedsiębiorca wdrożył stosowne procedury opierając ich główne założenia na ustawie Pzp. W szczególności w zakresie stosowania trybów udzielania zamówień, w tym możliwości udzielania zamówień w trybie negocjacji z jednym tylko wykonawcą na wzór udzielania zamówień z wolnej ręki na gruncie Pzp.
Zamawiający w celu wykazania, że udzielając zamówień zapewnia jak najlepszy efekt przy możliwie najniższych kosztach, powinien na wzór ustawy Pzp wprowadzić zapisy, które zapewnią prawidłowe oszacowanie wartości zamówienia, co będzie miało m.in. wpływ na ocenę oferty wykonawcy pod katem ewentualnego zawyżenia jej ceny. Wskazane byłoby, by przedsiębiorca przy ustalaniu wartości zamówienia wykazał się np. dokumentami potwierdzającymi rozeznanie rynku w zakresie udzielanego zamówienia. Tak ustalona wartość zamówienia pozwoli przedsiębiorcy (a także kontrolującemu projekt) ocenić finansową stronę oferty wykonawcy, w szczególności gdy zamówienie udzielane jest w trybie negocjacji z jednym tylko wykonawcą.
Istotnym jest również, by opracowane procedury były dostępne dla potencjalnych wykonawców, np. umieszczone na stronie internetowej przedsiębiorcy czy tez wywieszone w miejscu ogólnie dostępnym w jego siedzibie.
Reasumując przedsiębiorca realizujący projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej powinien pamiętać, że środki finansowe, jakie otrzymał w ramach dofinansowania projektu są środkami publicznymi. To z kolei rodzi obowiązek ich wydatkowania zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawnymi, w szczególności zgodnie z przepisami ustawy Prawo zamówień publicznych.
W sytuacji, gdy z uwagi na przewidziane w ustawie wyłączenia przedsiębiorca nie będzie jednak zobowiązany do stosowania określonych procedur, powinien opracować własne zasady udzielania zamówień, które najpełniej zagwarantują wydatkowanie przyznanych środków w sposób racjonalny, gospodarny i rzetelny, przy jednoczesnym zapewnieniu jak najszerszego udziału wykonawców przy ubieganiu się o udzielenie zamówienia. Pamiętać bowiem należy, że przedsiębiorca korzystający ze środków publicznych może zostać skontrolowany nie tylko przez jednostkę wdrażającą projekt, ale również przez powołane do tego organy kontroli państwowej takie jak np. Najwyższa Izba Kontroli. Podstawową dla przedsiębiorcy konsekwencją zarzutu niewłaściwego wydatkowania środków publicznych będzie w obowiązek zwrotu otrzymanego dofinansowania.