Z dniem 1 stycznia 2014 r. wejdą w życie kolejne zmiany w zakresie podatku od towarów i usług, zakres oddziaływania niektórych z nich jest tak znaczący, że może mocno skomplikować prowadzenie działalności przedsiębiorcom. Z uwagi na szeroki zakres wprowadzonych zmian na potrzeby
niniejszego artykułu konieczne było dokonanie wyboru tych regulacji, które mają największe znaczenie.
W zakresie obowiązku podatkowego nastąpi odejście od zasady, która za moment jego powstania wskazuje moment wystawienia faktury VAT. Nową zasadą będzie, że obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wykonania usługi lub dokonania dostawy towaru, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie o podatku od towarów i usług.
Gdy usługa będzie przyjmowana przez nabywcę częściowo – obowiązek podatkowy powstanie w stosunku do części wykonanej usługi, jeżeli dla tej części określono zapłatę wynagrodzenia. Oznacza to, że jeżeli strony określą w umowie etapy wykonania usług i za każdy z etapów odrębne wynagrodzenie, to obowiązek podatkowy będzie powstawał w chwili zakończenia danego etapu – w stosunku do kwoty wynagrodzenia za ten etap.
Dla usług i towarów dostarczanych w ramach sprzedaży ciągłej obowiązek podatkowy będzie powstawał z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia usługi lub dokonywania dostawy towaru. Sprzedaż ciągłą rozumiemy tu jako dostarczanie usług i towarów, dla których ustalone będą następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń.
Usługę lub dostawę towaru wykonywaną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla których w związku z ich wykonywaniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, będzie się uznawać za wykonane z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia usługi lub dokonywania dostawy towaru.
Węższy zakres będzie miał katalog wyjątków od powyższych zasad ogólnych powstawania obowiązku podatkowego. Wyłącznie tytułem przykładu warto wskazać w tym miejscu sytuacje, gdy obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wystawienia faktury, dotyczące: dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego; świadczenia usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych; najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze; ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia; stałej obsługi prawnej i biurowej; dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego.
W zakresie podstawy opodatkowania nową zasadą ogólną będzie to, że podstawą opodatkowania będzie wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. W zbiorze tym znajda się również otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Podstawa opodatkowania będzie obejmować: podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku; koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.
Podstawa opodatkowania nie obejmie natomiast kwot: stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty; udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży; otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
Od powyższej zasady ustalania podstawy opodatkowania jest oczywiście szereg wyjątków. Przykładem takiego wyjątku jest podstawa opodatkowania w przypadku nieodpłatnej dostawy przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w drodze przekazania lub zużycia towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia; wszelkie inne darowizny. W takiej sytuacji podstawą opodatkowania będzie cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów.
Wraz z początkiem roku rozszerzeniu ulegnie katalog przypadków, zwalniających nabywcę towaru lub usługobiorcę (w przypadku usług), który będzie chciał skorygować podstawę opodatkowania, z obowiązku przedstawienia faktury korygującej. Nowy katalog obejmować będzie, między innymi: eksport towarów i wewnątrzwspólnotową dostawę towarów; dostawy towarów i świadczenia usług, dla których miejsce opodatkowania znajduje się poza terytorium kraju; sprzedaż energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej, gazu przewodowego, usług telekomunikacyjnych i radiokomunikacyjnych. Całkowitym novum jest przepis zwalniający z obowiązku posiadania potwierdzenia otrzymania faktury korygującej, w sytuacji gdy podatnik nie uzyskał potwierdzenia mimo udokumentowanej próby doręczenia faktury korygującej. Zwolnienie to obejmować będzie również sytuację, gdy z posiadanej dokumentacji wynika, że nabywca towaru lub usługobiorca wie, że transakcja została zrealizowana zgodnie z warunkami określonymi w fakturze korygującej. W tym ostatnim wypadku obniżenie podstawy opodatkowania będzie mogło nastąpić nie wcześniej niż w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym zostały łącznie spełnione przesłanki określone w tym przepisie.
Opodatkowanie otrzymanej w eksporcie zaliczki, przed dokonaniem dostawy towarów, stawką 0% będzie możliwe pod warunkiem że wywóz towarów nastąpi w terminie 2 miesięcy. Termin ten liczony będzie od końca miesiąca, w którym podatnik otrzyma zaliczkę. Warunkiem jest by w tym terminie podatnik otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poza terytorium Unii Europejskiej. Możliwość zastosowania stawki 0% dla otrzymanej zaliczki będzie istniała także jeżeli wywóz towarów nastąpi w terminie późniejszym niż wyżej wskazany termin dwumiesięczny. Warunkiem będzie jednak by taki późniejszy wywóz towarów był uzasadniony specyfiką realizacji dostaw potwierdzoną warunkami dostawy, w których określono termin wywozu towarów. Powyższe oznacza nie tylko skrócenie terminu wywozu z sześciu do dwóch miesięcy, ale także obowiązek opodatkowania otrzymanej zaliczki według stawki właściwej dla dostawy krajowej, jeżeli towar nie zostałby wywieziony w wynikających z nowych przepisów terminach.
W tym zakresie nowe przepisy ustanawiają zasadę ogólną. Zgodnie z nią prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych lub importowanych przez podatnika towarów i usług powstał obowiązek podatkowy. Przy czym dla nabycia towarów i usług oraz dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi, importu towarów – prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstanie nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Jak zwykle od powyższej zasady ogólnej przewidziano szereg wyjątków. Przykładowo, w przypadku stosowania w imporcie towarów procedury uproszczonej, polegającej na wpisie do rejestru zgodnie z przepisami celnymi – prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstanie za okres rozliczeniowy, w którym podatnik dokonał wpisu do rejestru. Obniżenie kwoty podatku należnego nastąpi pod warunkiem dokonania przez podatnika zapłaty podatku wykazanego w dokumencie celnym stanowiącym zgłoszenie uzupełniające dotyczące tego okresu rozliczeniowego.
Cześć zmian dotyczących fakturowania weszła w życie rok temu, z dniem 1 stycznia 2013 r. Zmiany, które wejdą w życie od 2014 r. dotyczą przede wszystkim przeniesienia regulacji dotyczącej fakturowania z rozporządzeń Ministra Finansów do ustawy o podatku od towarów i usług. Oznacza to, że rangę ustawową zyskają przepisy dotyczące ogólnych zasad wystawiania faktur, podmiotów zobowiązanych do ich wystawienia, przedmiotu i zawartości faktury, terminu jej wystawienia, obowiązku wystawienia i przekazania określonej ilości egzemplarzy faktury, zasad wystawiania faktur korygujących i duplikatów faktur, zasad i terminów przechowywania faktur, trybu udostępniania faktur organom i wreszcie kwestii dotyczących faktur elektronicznych.
Z regulacji, które niosą ze sobą nową treść normatywną na uwagę zasługuje przepis nakładający na podatnika obowiązek określenia sposobu zapewnienia autentyczności pochodzenia, integralności treści i czytelności faktury. Trudno z góry wyrokować co do sposobu rozumienia przez organy podatkowe formy w jakiej powyższy obowiązek powinien zostać wykonany przez podatnika. Wydaje się, że celowe będzie sformalizowanie sposobu zapewnienia autentyczności pochodzenia, integralności treści i czytelności faktury u danego podatnika w postaci odrębnego dokumentu wewnętrznego, obowiązującego u danego podatnika i podlegającego ocenie przez organy podatkowe na etapie ewentualnej kontroli podatkowej.
Na koniec wskazać należy, że z dniem 1 stycznia 2014 r. możliwe będzie także wystawianie tzw. faktur uproszczonych, gdy kwota należności objętej fakturą ogółem nie będzie przekraczać 450 zł albo kwoty 100 euro. Faktura uproszczona nie będzie musiała zawierać danych takich jak: imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy, miary i ilości, liczby dostarczonych towarów lub zakresu wykonanych usług, ceny jednostkowej towaru lub usługi bez kwoty podatku – cenę jednostkową netto, pod warunkiem że będzie zawierać dane pozwalające określić dla poszczególnych stawek podatku kwotę podatku.