Przedsiębiorcy planujący transakcje nieruchomościowe powinni wnikliwie przeanalizować ich klasyfikację na potrzeby opodatkowania VAT. Może się bowiem okazać, że pomimo intencji stron, organy w odmienny sposób określą sposób opodatkowania.

Nieruchomość nie musi podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT

Co do zasady, transakcja zbycia nieruchomości podlega zwolnieniu z opodatkowania VAT (art. 43 ust. 1 pkt 9 – 10a ustawy o VAT). Niemniej, przy spełnieniu określonych warunków, nieruchomość wraz z innymi aktywami może zostać uznana za zorganizowaną część przedsiębiorstwa. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania jest wyłączenie z opodatkowania VAT, a co za tym idzie – uniknięcie dokonywania przy zbywcę korekty podatku naliczonego, a w przypadku niektórych aportów również wyłączenie z opodatkowania PCC.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa (dalej: ZCP) rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych (w tym zobowiązania) przeznaczony do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

W świetle powyższego przepisu, zorganizowaną część przedsiębiorstwa stanowi zespół składników materialnych i niematerialnych wydzielony w istniejącym przedsiębiorstwie na płaszczyźnie:

  • organizacyjnej,
  • finansowej oraz
  • funkcjonalnej.

Pomimo – wydaje się – dość jasnej regulacji, w praktyce wciąż trudne do rozstrzygnięcia pozostaje, czy określony zbiór składników materialnych i niematerialnych stanowi ZCP. Pewności podatników dodatkowo nie utwierdza fakt, że te same przesłanki potrafią być różnie interpretowane przez organy podatkowe oraz sądy administracyjne.

Problemy w przypadku błędnej klasyfikacji nieruchomości

Te pierwsze dość formalistycznie podchodzą do pojęcia ZCP, wskazując m.in. na konieczność przeniesienia na zbywcę zobowiązań oraz umów z pracownikami, dokonanie wydzielenia organizacyjnego na podstawie regulaminu lub statutu oraz podkreślając decydujące znaczenie wydzielenia funkcjonalnego, tj. możliwość kontynuacji dotychczasowej działalności zbywcy bez ponoszenia przez nabywcę jakichkolwiek dodatkowych nakładów.

Z drugiej strony nierzadkie były przypadki, w których organy podatkowe uznawały, że transakcja zbycia nieruchomości komercyjnej, np. centrum handlowego, biurowca przeznaczonego na wynajem czy stacji paliw, pierwotnie zaklasyfikowana przez strony jako sprzedaż nieruchomości (do której na podstawie art. 43 ust. 10 ustawy o VAT może mieć zastosowanie 23% stawka VAT z prawem do odliczenia kwoty podatku naliczonego przez nabywcę) stanowi transakcję zbycia ZCP.

Taka reklasyfikacja z jednej strony powodowała zakwestionowanie prawa do odliczenia podatku VAT przez nabywcę, a w przypadku transakcji sprzedaży – również obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego

Na pomoc podatnikom ruszył NSA, który w wydanych przez siebie wyrokach (z 30 listopada 2017 r., sygn. I FSK 418/16 oraz z 24 listopada 2016 r. sygn. I FSK 1316/15) jednoznacznie stwierdził, że nieruchomości budynkowe same w sobie nie stanowią całości zdolnej do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej.

Niemniej, kwestia klasyfikacji zbioru aktywów obejmujących, m.in. nieruchomości jako ZCP nadal pozostaje uzależniona od oceny całości okoliczności występujących w konkretnym przypadku, dlatego przed przystąpieniem do finalizacji transakcji należy szczegółowo przeanalizować spełnienie przesłanek, o których mowa w art. 2 pkt 27e ustawy o VAT.