Od dnia 22 sierpnia 2009 r. obowiązują przepisy ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców, wprowadzonej do polskiego porządku prawnego w ramach tzw. pakietu antykryzysowego.
[1]. Nowe rozwiązania prawne dotyczą między innymi zatrudniania pracowników na podstawie umów na czas określony, w okresie od wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2011 r., przez pracodawców będących przedsiębiorcami w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (niezależnie od tego, czy odczuwają oni skutki kryzysu ekonomicznego i czy kwalifikują się do wprowadzonej w ustawie kategorii „przedsiębiorców w przejściowych trudnościach finansowych”)[2].
Przed wprowadzeniem przepisów pakietu antykryzysowego pracodawca miał możliwość zawarcia z pracownikiem jedynie dwóch umów na czas określony następujących bezpośrednio po sobie. Trzecia umowa na czas określony zawarta między tymi samymi stronami stosunku pracy, zgodnie z postanowieniami art. 25 (1) §1 Kodeksu pracy, przekształcała się automatycznie w umowę o pracę na czas nie określony, jeżeli przerwy pomiędzy ustaniem poprzedniej, a nawiązaniem kolejnej umowy nie przekraczały 1 miesiąca. Na podstawie art. 25 (1) §2 Kodeksu pracy, jako zawarcie kolejnej umowy traktowany był również aneks do umowy o pracę, w którym przedłużano okres obowiązywania umowy na czas określony. Czas na jaki mogły zostać zawarte pojedyncze umowy na czas określony nie był jednak limitowany i możliwe było kreowanie również długoterminowych kontraktów, na okres kilku lub nawet kilkunastu lat.
Ustawa o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców, jako maksymalny okres zatrudnienia na podstawie umowy na czas określony, wskazuje okres 24 miesięcy. Pracownicy mogą być zatrudniani w tym czasie na podstawie kolejno po sobie następujących umów na czas określony, niezależnie od ilości tych umów. W przypadku zamiaru kontynuowania stosunku pracy po upływie 24 miesięcy zatrudnienia pracownika na podstawie umowy na czas określony, konieczne będzie zawarcie z nim innego rodzaju umowy. W ustawie zdefiniowano także pojęcie kolejnej umowy o pracę na czas określony – jest to umowa zawarta przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy tego typu.
Wprowadzone zasady obejmują również umowy o pracę zawarte przed wejściem w życie ustawy w dniu 22 sierpnia 2009 r., a kończące się przed dniem 31 grudnia 2011 r. W takim przypadku dopuszczalny 24 miesięczny okres zatrudnienia należy liczyć od dnia 22 sierpnia 2009 r. – zakończy się on w dniu 22 sierpnia 2011 r. Natomiast do zawartych przed 22 sierpnia 2009 r. długoterminowych umów o pracę, które miałyby rozwiązać się po 31 grudnia 2011 r., zgodnie z przepisami przejściowymi ustawy, mają cały czas zastosowanie przepisy art. 25 (1) Kodeksu pracy w niezmienionej formie.
Zasady zatrudniania pracowników na podstawie pozostałych rodzajów umów terminowych – umowy na okres próbny, umowy na czas wykonania określonej pracy, umowy zastępstwa – nie uległy zmianie, możliwe jest więc na przykład zawarcie w okresie przekraczającym łącznie 24 miesiące kilku umów w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, czy też w związku z wykonywaniem pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo zadań realizowanych cyklicznie.
Podkreślić należy również, że wprowadzone ustawą o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców rozwiązania, dotyczą wyłącznie pracodawców będących przedsiębiorcami i pozostali pracodawcy nie mają obowiązku stosowania się do przepisów tej ustawy. Zarazem pracodawcy będący przedsiębiorcami nie mają możliwości pomijania nowych reguł zatrudniania pracowników, ponieważ zasady te obowiązują z mocy prawa. Powoduje to konieczność przeprowadzenia analizy zawartych z pracownikami umów o pracę i opracowania odpowiedniej strategii kadrowej w zakładzie pracy, z uwzględnieniem nowego brzmienia przepisów i możliwości zawarcia umów określonego rodzaju.
Przedstawiciele Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej sygnalizują, że jeśli tymczasowe rozwiązania prawne zawarte w pakiecie antykryzysowym sprawdzą się w praktyce, w przyszłości nie jest wykluczone wprowadzenie podobnych przepisów na stałe.
[1] Dz. U. z 2009 r. Nr 125, poz. 1035
[2] t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 z późn. zm.