Czasowe zaprzestanie działalności sposobem na kryzys? Prawnopodatkowe aspekty zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej.

Instytucja zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej została wprowadzona do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nowelizacją z dnia 20 września 2008 r. (Ustawa).

Umożliwia ona czasowe zawieszenie działalności gospodarczej, co pozwala na istotne zredukowanie kosztów takiej działalności, a zarazem nie wyłącza możliwości jej kontynuowania, ze względu na przejściowy charakter omawianej instytucji zawieszenia.

Takie rozwiązanie może być szczególnie kuszące dla podmiotów, które w obliczu kryzysu pragną przeczekać okres niekorzystnej koniunktury na rynku i ponownie podjąć wykonywanie działalności, gdy sytuacja gospodarcza ulegnie poprawie. Zawieszający wykonywanie działalności nie traci statusu przedsiębiorcy, otrzymuje natomiast do dyspozycji preferencyjne rozwiązania w zakresie obowiązków podatkowych. Zawieszenie wykonywania działalności, a także możliwość skorzystania z dobrodziejstw jakie ze sobą niesie uzależnione są jednak od spełnienia pewnych przesłanek.

Jaki podmiot może zawiesić wykonywanie działalności?

Definicja przedsiębiorcy zawarta w  art. 4 Ustawy, obejmuje osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Przepisy dotyczące zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej posługują się pojęciem przedsiębiorców bez ich różnicowania. Zatem uprawnienie do zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przysługuje wszystkim przedsiębiorcom w rozumieniu art. 4 Ustawy.

Zgodnie z art. 14a Ustawy zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej może wyłącznie przedsiębiorca, który nie zatrudnia pracowników. Ustawa nie wskazuje co należy rozumieć pod pojęciem zatrudnienia, wydaje się jednak, że będzie to zarówno stosunek zatrudnienia w rozumieniu kodeksu pracy jak i stosunki prawne, do których przepisy kodeksu pracy stosuje się odpowiednio, a także umowy cywilnoprawne z którymi wiążą się obowiązki podatkowe i ubezpieczeniowe. Niemniej jednak wskazane zagadnienie pozostaje niejasne i może być różnie interpretowane.

Czas zawieszenia działalności i jego zakres w stosunku do zobowiązań publicznoprawnych

Zawieszenia dokonuje się na okres od 1 do 24 miesięcy. Wątpliwości mogą powstawać w zakresie ustalenia kiedy rozpoczyna się okres zawieszenia wykonywania działalności, oraz kiedy ów okres rozpoczyna się w stosunku do zobowiązań publicznoprawnych. W wyniku zmian ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dniem 31 marca 2009 r. weszły w życie w tym zakresie przepisy, które w sposób sprzeczny regulują omawiane zagadnienie. De lege lata obowiązuje zatem art. 14a ust. 5-8 Ustawy, które to przepisy pozostają w sprzeczności z uregulowaniami art. 27a ust. 2 i 3 Ustawy.

Odnośnie dnia, z którym zawieszenie działalności gospodarczej wywołuje skutki w zakresie zobowiązań publicznoprawnych, ostrożniejsze wydaje się przyjęcie skutków regulacji art. 27a ust. 3 Ustawy. Zgodnie z tym przepisem w stosunku do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywiera skutki prawne od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej do ostatniego dnia miesiąca, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Wniosek dotyczący zawieszenia

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej jak i jej wznowienie następuje na wniosek przedsiębiorcy. Traktują o tym zarówno art. 14a ust. 5 Ustawy jak i art. 27a ust. 1 Ustawy. Stosownie do art. 27a ust. 1 Ustawy wniosek taki powinien być złożony w formie pisemnej właściwemu organowi ewidencyjnemu, a w przypadku przedsiębiorców podlegających obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, właściwemu sądowi rejestrowemu.

W zakresie podatku dochodowego możliwość skorzystania ze związanych z zawieszeniem działalności preferencyjnych rozwiązań może być uzależniona od dodatkowych obowiązków informacyjnych. Przedsiębiorcy – wspólnicy spółek osobowych, zarówno będący osobami fizycznymi jak i osobami prawnymi, oraz podatnicy będący osobami prawnymi, uzyskują uprawnienie do skorzystania z preferencyjnych rozwiązań, jeżeli w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej zawiadomią w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego o okresie zawieszenia wykonywania działalności (art. 44 ust. 11 i 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 25 ust. 5a, 5b i 5c ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Taki obowiązek informacyjny nie obciąża przedsiębiorców prowadzących działalność jednoosobowo bądź w formie spółki cywilnej (art. 44 ust. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W zakresie podatku od towarów i usług zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej również wywołuje określone skutki. Stosownie bowiem do art. 99 ust. 7a ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej podatnicy nie mają obowiązku składania deklaracji, VAT-7 i VAT-7K, za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy. Należy jednak podkreślić, że wskazane zwolnienie nie dotyczy podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT UE, podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary – w zakresie których są podatnikiem oraz nie dotyczy okresów rozliczeniowych, w których zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie dotyczyło pełnego okresu rozliczeniowego.

Zakres praw i obowiązków

W okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednak pomimo faktu zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca uprawniony jest do dokonywania czynności wskazanych w art. 14 ust. 4 Ustawy a zatem do wykonywania wszystkich czynności niezbędnych do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Tym samym koszty poniesione przez przedsiębiorcę w tym zakresie będzie on mógł zaliczyć do kosztów podatkowych.

Przedsiębiorca, który zawiesił wykonywanie działalności ma obowiązek uczestniczyć w postępowaniach podatkowych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej. Ponadto zawieszenie wykonywania działalności nie uwalnia przedsiębiorcy od możliwości poddania go kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.

Postulaty na przyszłość

Bez wątpienia rozwiązania związane z instytucją zawieszenia wykonywania działalności oferują przedsiębiorcom wiele udogodnień. Jednak wadliwa praktyka legislacyjna w zakresie nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, jak również posłużenie się w jej przepisach niezdefiniowanym pojęciem niezatrudniania pracowników znacznie komplikują stosowanie omawianej instytucji. Pozostaje mieć nadzieję, że praktyka gospodarcza przyczyni się do ukształtowania spójnych poglądów doktryny i linii orzecznictwa w przedmiocie analizowanych zagadnień, a w przyszłości również zmiany przepisów ustawy.