Ogłoszenie upadłości może okazać się jedynym rozwiązaniem dla zadłużonej spółki, jednakże może być ono długotrwałe i skomplikowane. Pierwszym krokiem w celu ogłoszenia upadłości jest złożenie wniosku do odpowiedniego sądu.

Podmioty mogące złożyć wniosek, jego formę oraz postępowanie upadłościowe wraz ze skutkami ogłoszenia upadłości reguluje (wielokrotnie nowelizowana) ustawa z 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (pun). Ten akt prawny określa także zasady wspólnego dochodzenia roszczeń wierzycieli od niewypłacalnych dłużników oraz zasady postępowania naprawczego wobec przedsiębiorców zagrożonych niewypłacalnością (art. 1 ust. 1 pun).

Kto może ogłosić upadłość?

Upadłość w rozumieniu ww. ustawy dotyczy przedsiębiorców zdefiniowanych w art. 431 Kodeksu Cywilnego, tzn. osób fizycznych, prawnych i tzw. ułomnych osób prawnych (czyli jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym ustawy przyznają zdolność prawną), prowadzących we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Dodatkowy krąg osób, mogących ogłosić upadłość, określa samo Prawo upadłościowe i naprawcze, włączając w to grono spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej. Osobami fizycznymi mogącymi ogłosić upadłość są natomiast wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność finansową za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem oraz wspólnicy spółki partnerskiej (art. 5 pun).

Wśród podmiotów, które nie mogą ogłosić upadłości, znalazły się m.in. Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej czy uczelnie (art. 6 pun).

Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości

Konieczność ogłoszenia upadłości wynika przede wszystkim z przyczyn ekonomicznych. Może być jednak związana ze zdarzeniem losowym, takim jak śmierć przedsiębiorcy – w takiej sytuacji można, choć nie trzeba, złożyć wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 7 pun). Tym niemniej, podstawową przyczyną złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest niewypłacalność dłużnika.

W razie śmierci przedsiębiorcy wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel domagający się realizacji przysługujących mu wierzytelności, ale także spadkobierca (ustawowy lub testamentowy) oraz małżonek, dziecko lub rodzic zmarłego, nawet jeśli (faktycznie) nie dziedziczy po nim spadku. W każdym z przypadków stosowny wniosek powinien zostać złożony w ciągu roku od dnia śmierci przedsiębiorcy (art. 7 pun).

Ogłoszenie upadłości dotyczy przedsiębiorcy, który stał się niewypłacalny (art. 10 pun), tzn. takiego, który nie reguluje swoich (już wymagalnych) zobowiązań finansowych. W przypadku, gdy dłużnikiem jest osoba prawna (np. spółka z o.o.) albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółka jawna), można (po spełnieniu określonych przesłanek) uznać ją za niewypłacalną również w przypadku, kiedy co prawda na bieżąco reguluje swoje zobowiązania, ale ich suma przekracza wartość jej majątku (art. 11 pun).

Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić dłużnik lub każdy z jego wierzycieli (art. 20 ust. 1 pun) jednak w określonych sytuacjach dłużnik jest zobowiązanym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 21 pun). Prawo złożenia takiego wniosku przysługuje również wspólnikom poszczególnych rodzajów spółek osobowych, zgodnie z art. 20 ust 2 pun, który wymienia także i inne podmioty uprawnione do takiego działania ze względu na formę prawną, w ramach jakiej działa dłużnik lub sytuację, w jakiej się on znajduje. Przykładowo, w spółce komandytowej wniosek może złożyć każdy ze wspólników odpowiadający bez ograniczeń za jej zobowiązania (tj. co do zasady komplementariusz), a gdy będzie ona w stanie likwidacji, prawo to będzie przysługiwać także każdemu z likwidatorów.

Wymagania formalne wniosku

Wniosek, jako pismo wywierające określone skutki prawne, musi odpowiadać przewidzianym dla niego wymogom, wymienionym w art. 22 pun. Wśród nich ujęto konieczność podania podstawowych informacji o dłużniku – m.in. imię i nazwisko, adres siedziby, nazwę albo firmę, a w przypadku spółki – dane reprezentantów a także niektórych jej wspólników. Wnioskujący powinien także określić miejsce, w którym zlokalizowane jest przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika, a także wskazać fakty i okoliczności uzasadniające wniosek. Z pozostałych wymogów warto także pamiętać o tym, że jeżeli przedsiębiorca (dłużnik) jest wpisany do określonego rejestru, np. Krajowego Rejestru Sądowego, do wniosku należy dołączyć stosowny odpis.

Jeśli wniosek składa sam dłużnik, powinien dodatkowo określić czy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, czy o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację jego majątku (art. 23 ust 1 pun). Dodatkowo dłużnik powinien dołączyć:

  • aktualny wykaz majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników,
  • bilans sporządzony dla celów postępowania upadłościowego, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni przed dniem złożenia wniosku, tzn. jeśli składamy wniosek w dniu 14 kwietnia to bilans powinien być najpóźniej z dnia 14 marca,
  • spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości zobowiązania względem każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia,
  • oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w okresie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku,
  • spis podmiotów (np. innych przedsiębiorców lub spółek) zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności (w szczególności ich rodzaju oraz wysokości), daty ich powstania i terminów zapłaty,
  • wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi,
  • informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach (dotyczy to także zastawu tzw. zwykłego, czyli niepodlegającego wpisowi do rejestru zastawów), jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika,
  • informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni.

Dodatkowe wymogi formalne przewidziano dla dłużnika wnioskującego o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu.

Natomiast jeżeli wniosek składa wierzyciel, powinien on uprawdopodobnić swoją wierzytelność poprzez przedłożenie stosownych dokumentów (umowy, faktur, itp.), a gdy wnosi o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu powinien także przedstawić swoje wstępne propozycje dotyczące takiego rozwiązania (art. 24 pun).

Termin złożenia wniosku

Bardzo istotne jest złożenie przez dłużnika wniosku we właściwym terminie. Jest on bowiem zobowiązany złożyć dokument w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości (art. 21 ust 1 pun). Oznacza to, że jeśli na przykład dnia 3 marca (wtorek) zobowiązania przekroczyły wartość majątku spółki, to jej wspólnicy mają czas do 17 marca (wtorek) na złożenie wniosku w sądzie. Jeśli dłużnik nie złoży pisma w ww. terminie ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek tego działania innym podmiotom (art. 21 ust 3 pun).

Wraz z wnioskiem oraz wszystkimi niezbędnymi załącznikami dłużnik składa pisemne oświadczenie o prawdziwości informacji zawartych w przedstawionej dokumentacji. Jeśli okaże się ono nieprawdziwe ponosi on odpowiedzialność za szkody wyrządzone na skutek podania fałszywych danych (art. 25 1 i 2 pun).

Wszczęcie postępowania

Tylko kompletny wniosek o ogłoszenie upadłości wniesiony do sądu upadłościowego, którym jest właściwy miejscowo ze względu na siedzibę dłużnik sąd rejonowy – sąd gospodarczy, będzie podlegał rozpatrzeniu. Złożenie wniosku automatycznie uruchamia postępowanie zabezpieczające majątek dłużnika, w przypadku gdy to on złożył pismo, zaś w przypadku, gdy podmiotem wnioskującym był wierzyciel (lub inny uprawniony podmiot) zabezpieczenia majątku dłużnika dokonuje się na żądanie wnioskującego (art. 36 pun).

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest tylko pierwszym krokiem w długim i skomplikowanym postępowaniu upadłościowym. Dlatego tak ważne jest należyte przygotowanie się do niego, w szczególności pod względem formalnym albowiem to braki formalne są najczęstszą przyczyną zwrotu wniosku. Powyższe informacje mają za cel jedynie unaocznić, jak złożone jest to postępowanie (i to od samego początku), w związku z czym – dla zapewnienia swoim interesom najlepszej i najskuteczniejszej ochrony – warto przekazać te działania w ręce profesjonalistów.

W niniejszym opracowaniu nie poruszono także ciekawej problematyki związanej z tzw. upadłością konsumencką, której – z uwagi na jej doniosłość i zawiłość prawną – należałoby poświęcić odrębny komentarz.

§ aktualny wykaz majątku wraz z szacunkową wyceną jego składników,

§ bilans sporządzony dla celów postępowania upadłościowego, na dzień nie późniejszy niż trzydzieści dni przed dniem złożenia wniosku, tzn. jeśli składamy wniosek w dniu 14 kwietnia to bilans powinien być najpóźniej z dnia 14 marca,

§ spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości zobowiązania względem każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia,

§ oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w okresie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku,

§ spis podmiotów (np. innych przedsiębiorców lub spółek) zobowiązanych majątkowo wobec dłużnika wraz z adresami, z określeniem wierzytelności (w szczególności ich rodzaju oraz wysokości), daty ich powstania i terminów zapłaty,

§ wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko dłużnikowi,

§ informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku dłużnika obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach (dotyczy to także zastawu tzw. zwykłego, czyli niepodlegającego wpisowi do rejestru zastawów), jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku dłużnika, informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni