Skutki zwolnienia z podatku od towarów i usług należy badać pod kątem jego opłacalności. Dokonując wyboru zwolnienia albo opodatkowania należy brać pod uwagę korzyści oraz skutki niekorzystne wyboru jednej z alternatyw.
Z reguły korzyści opodatkowania związane są z niekorzystnymi skutkami zwolnienia i na odwrót. Korzyścią opodatkowania jest możliwość odliczania podatku naliczonego od podatku należnego. Dla podatnika zwolnionego podatek naliczony jest kosztem, gdyż nie może on go odliczyć. Niekorzystne skutki opodatkowania wiążą się ze zwiększeniem ceny w stosunku do podmiotów zwolnionych z VAT. Zwolnienie co do zasady eliminuje koszty rozliczeń z podatku od towarów i usług. Wybór zwolnienia podatkowego bądź opodatkowania powinien być decyzją zaplanowaną poprzedzoną analizą następujących aspektów prowadzenia działalności:
- Struktury odbiorców,
- Struktury cenowej konkurencji,
- Wielkości skali planowanej działalności gospodarczej,
- Wydatków inwestycyjnych,
- Opodatkowania VAT planowanej działalności.
Druga część niniejszego artykułu jest kontynuuje omówienie kolejnych aspektów, jakie powinny być przedmiotem analizy przed dokonaniem wyboru opodatkowania bądź zwolnienia podatkowego.
Istotną płaszczyzną analizy mikrootoczenia przedsiębiorstwa, jest analiza cenowa konkurencji. Aspekt ten wynika pośrednio z analizy potencjalnych kontrahentów. Omawiana analiza polega na obserwacji, czy większość konkurentów przedsiębiorstwa, a zatem większość podmiotów działających w określonej branży, to podmioty opodatkowane, czy też zwolnione. Gdy większość przedsiębiorstw działających w branży to podatnicy podatku od towarów i usług wskazany jest wybór opodatkowania, gdyż większość potencjalnych odbiorców przedsiębiorstwa to podmioty zainteresowane ceną netto. Jeżeli natomiast w branży przeważają podmioty zwolnione od podatku, korzystny dla przedsiębiorstwa będzie najprawdopodobniej wybór zwolnienia.
Podejmując decyzję co do wyboru opodatkowania bądź zwolnienia należy również mieć na uwadze skalę planowanej działalności gospodarczej. Im większy rozmiar zaplanowanej działalności, tym mniej korzystne jest zwolnienie podatkowe. Wynika to zarówno z faktu, że najczęściej odbiorcami dużych przedsiębiorstw są inne duże przedsiębiorstwa, a zatem podmioty zainteresowane neutralnością VAT, jak również z tego, że duże przedsiębiorstwo łatwiej osiągać będzie duże rozmiary sprzedaży, co wiązać się będzie z prawdopodobieństwem szybkiego przekroczenia progu uprawniającego do zwolnienia.
Ze skalą prowadzonej działalności związana jest kolejna determinanta wyboru zwolnienia albo opodatkowania, a mianowicie wielkość nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwie, zwłaszcza na początku prowadzenia działalności. Korzyść ze zwolnienia wystąpi tylko wówczas, gdy w określonym czasie kwota podatku należnego byłaby wyższa niż kwota podatku naliczonego. Jeżeli zatem podatnik dokonuje zakupów inwestycyjnych często powstaje nadwyżka podatku naliczonego nad należnym, która może być zwrócona przedsiębiorcy opodatkowanemu. Jeżeli przedsiębiorca planuje ponoszenie wydatków inwestycyjnych, wówczas korzystniejszy jest wybór opodatkowania. W sytuacji, gdy profil prowadzonej działalności decyduje o jej małej kapitałochłonności istnieją przesłanki do wyboru zwolnienia.
Ocena opłacalności zwolnienia z VAT powinna zatem opierać się o okres dłuższy niż rok, szczególnie w sytuacji ponoszenia jednorazowych nakładów inwestycyjnych, z którymi związany jest podatek naliczony w znacznej wysokości. Ponadto podatnik, który spodziewa się przekroczenia w ciągu roku limitu uprawniającego do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego, jeżeli planuje nabywanie dóbr trwałych również w momencie przekroczenia limitu, powinien wybrać opodatkowanie od samego początku prowadzenia działalności. Ryzyko niemożności odliczenia podatku naliczonego przy początkowych zakupach inwestycyjnych jest szczególnie wyraźne w przypadku podatników rozpoczynających działalność, gdyż mogą oni zrezygnować ze zwolnienia tylko przed rozpoczęciem działalności.
Ostatnim z wyróżnionych czynników decydujących wyborze opodatkowania bądź zwolnienia jest analiza opodatkowania konkretnej działalności. Należy przeanalizować aspekty opodatkowania towarów i usług sprzedawanych przez podatnika. Od tego bowiem będą zależeć stawki podatku. Ponadto korzyści ze zwolnienia będą najbardziej widoczne w tych branżach, w których podstawowymi kosztami są know – how oraz robocizna. W sytuacji prowadzenia takiej działalności i wyboru opodatkowania podatek naliczony jest niewielki, a możliwość odliczenia symboliczna.