Łatwiejsze i tańsze przekształcanie spółek – od marca 2020

Zmiana formy działalności gospodarczej to sposób na dopasowywanie struktury prawnej przedsiębiorstwa do zmieniających się warunków jego prowadzenia – zarówno tych zewnętrznych, rynkowych, jak i wewnętrznych, takich jak chociażby stosunki między wspólnikami. Przepisy Kodeksu spółek handlowych wyznaczają ramy przekształcania spółek cywilnych, osobowych i kapitałowych, jak również jednoosobowych działalności gospodarczych w spółki, z zachowaniem ciągłości prawnej na gruncie podatkowym, cywilnym czy administracyjnym. Od 1 marca 2020 r. przepisy te mają ulec uproszczeniu w przypadku większości popularnych w praktyce „kierunków” przekształceń, np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę komandytową lub odwrotnie.

Mniej dokumentów i przekształcenie bez biegłego rewidenta

Obecnie przekształcenie spółki wymaga najczęściej zbadania przygotowanego planu przekształcenia przez biegłego rewidenta, którego wyznacza sąd rejestrowy, co jednocześnie wydłuża całą procedurę oraz zwiększa jej kosztowność, wynagrodzenie i koszty poniesione przez owego specjalistę – sięgające zazwyczaj od kilku do kilkunastu tysięcy złotych – pokrywa bowiem podmiot podlegający przekształceniu. Wyznaczenie biegłego przez sąd zajmuje kilka tygodni, a po wyznaczeniu biegły ma dwa miesiące na wydanie opinii o badanym planie przekształcenia. Rezygnacja z tego wymogu możliwa jest tylko w nielicznych przypadkach.

Po nowelizacji obowiązek zbadania planu przekształcenia przez rewidenta pozostanie jedynie w przypadku przekształceń, w których docelową formą będzie spółka akcyjna lub przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę kapitałową (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjną). W pozostałych przypadkach procedura może dzięki temu ulec przyspieszeniu nawet o trzy miesiące, i, co więcej, będzie tańsza co najmniej o wspomniane wyżej kilka – kilkanaście tysięcy złotych.

Na spadek kosztów i uproszczenie przekształceń przedsiębiorstw wpłynie również brak konieczności zawierania umowy – nowej, przekształconej spółki po podjęciu przez wspólników uchwały o przekształceniu. Skutkiem tego będzie nie tylko mniejsza ilość dokumentów do przygotowania w ramach przekształcenia – co w większości przypadków przełoży się też na niższy koszt takiej operacji – ale również usprawnienie procesu, ponieważ wspólnicy będą musieli tylko raz zatwierdzić wolę przekształcenia i uczestnictwa w nowym podmiocie.

Korporacyjne prawo wyjścia

Dla wspólników spółek kapitałowych (z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej), którzy nie będą zgadzali się na przekształcenie w spółkę osobową (np. komandytową) lub z innych powodów nie będą chcieli uczestniczyć we wspólnym, ale zmodyfikowanym przedsięwzięciu gospodarczym, nowelizacja oferuje szersze niż dotychczas możliwości wyjścia z biznesu – tak zwane „korporacyjne prawo wyjścia”. Warto jednak przy tym wskazać, że nowelizacja likwiduje jednocześnie możliwość „wyjścia ze spłatą” przy przekształceniu dla tych wspólników, którzy nie godzą się na zmiany, jeżeli przekształcenie dotyczy spółki osobowej lub spółki kapitałowej podlegającej przekształceniu w inny typ spółki kapitałowej (np. spółki z o.o. w spółkę akcyjną). Ustawodawca zakłada, że w takich przypadkach wystarczającą ochronę interesów wspólników zapewniają przepisy określające warunki podjęcia uchwały o przekształceniu, oraz oczywiście przepisy dotyczące opuszczania spółki przez wspólnika w normalnym trybie, poza procesem przekształcenia.

W obecnym stanie prawnym kwota, którą spółka przekształcana może przeznaczyć na spłatę wspólników nieuczestniczących w spółce przekształconej, nie może przekroczyć 10% wartości bilansowej majątku spółki. Wspólnicy, którzy rozważają złożenie sprzeciwu wobec przekształcenia nie mają więc w momencie podejmowania decyzji pewności, jaką kwotę otrzymają w ramach spłaty swoich udziałów lub akcji, a kwota ta może być znacząco mniejsza niż realna wartość ich praw.

W ramach „korporacyjnego prawa wyjścia” po nowelizacji wspólnik, który zagłosuje przeciwko uchwale o przekształceniu spółki kapitałowej w spółkę osobową i dopilnuje zaprotokołowania swojego sprzeciwu, będzie uprawniony do żądania odkupienia od spółki wszystkich swoich udziałów lub akcji jeszcze przed przekształceniem, po cenie odpowiadającej ich godziwej wartości, określonej w planie przekształcenia. Żądanie to, wraz ze złożeniem dokumentów akcji, będzie można zgłosić spółce w terminie tygodnia od podjęcia uchwały o przekształceniu, a jeżeli wspólnik nie będzie zgadzał się z ceną odkupu wynikającą z planu przekształcenia, będzie mógł w ciągu dwóch tygodni wnieść o ustalenie przez sąd właściwej wartości godziwej udziałów lub akcji spółki. Złożenie powództwa o ustalenie godziwej ceny udziałów lub akcji nie będzie wstrzymywało dokonania samego odkupu i dojścia do skutku przekształcenia.

Przekształcana spółka będzie mogła odkupić 10% swoich udziałów lub akcji na własny rachunek, ewentualną nadwyżkę przeznaczając do proporcjonalnego podziału między pozostałych, uczestniczących w przekształceniu wspólników. Alternatywnie spółka będzie mogła od razu przeznaczyć całość odkupionych praw pozostającym wspólnikom. Przekształcenie będzie skuteczne dopiero wtedy, kiedy wszystkie udziały lub akcje wspólników w nim nieuczestniczących zostaną odkupione.

Podsumowanie

Wygląda na to, że całokształt zmian w procedurze przekształcenia spółek, które czekają nas od 1 marca 2020 r., wpłynie pozytywnie na przeprowadzanie takich operacji i szerzej – na całokształt prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej w formie spółek handlowych. Uproszczenia w zakresie ilości koniecznych do przygotowania i zatwierdzenia dokumentów oraz likwidacja w większości przypadków obowiązku poddawania planu przekształcenia badaniu przez biegłego rewidenta będą oznaczać realne oszczędności czasu i pieniędzy dla przedsiębiorców, a korporacyjne prawo wyjścia będzie pozwalało lepiej chronić interesy wspólników mniejszościowych w spółkach kapitałowych przekształcających się w spółki osobowe. Pewną niedogodnością może okazać się likwidacja „prawa wyjścia” przy przekształceniach innych typów spółek, nawet jeżeli przyczyni się do usprawnienia procesów przekształcenia i ochrony integralności majątków spółek.