Postępowanie sądowe nigdy nie jest łatwe. W przeważającej części przypadków przegrana strona uważa wydane orzeczenie za niesprawiedliwe. Dlatego Kodeks postępowania cywilnego zawiera dwa środki odwoławcze od decyzji sądu pierwszej instancji. Są nimi apelacja i zażalenie, a także w określonych przypadkach skarga na orzeczenie referendarza sądowego.

Na początku należy odróżnić apelację od zażalenia i co ważniejsze, od skargi kasacyjnej. Kasacja wyroku może nastąpić tylko przed Sądem Najwyższym. Jest to ostateczne zakończenie postępowania sądowego w sprawach cywilnych. Skargę kasacyjną można wnieść na prawomocne orzeczenie lub postanowienie sądu drugiej instancji (art. 398 ze znaczkiem 1 §1 KPC). Natomiast apelacja i zażalenie dotyczą decyzji sądu pierwszej instancji, tzn. sądu do którego wnieśliśmy pierwotnie sprawę. Różnica pomiędzy tymi dwoma środkami odwoławczymi dotyczy rodzaju zaskarżanej decyzji. Zażalenie dotyczy postanowień sądu, natomiast apelacja wnoszona jest od wyroku.

Apelacje rozpatruje sąd okręgowy, jeśli sądem pierwszej instancji był sąd rejonowy lub sąd apelacyjny, gdy wyrok w pierwszej instancji wydał sąd okręgowy (art. 367 KPC). Natomiast sam dokument apelacji wnosi się do sądu, którego wyrok zaskarżamy. Na wniesienie apelacji strona ma 2 tygodnie liczone od dnia otrzymania wyroku sądu pierwszej instancji wraz z uzasadnieniem. Gdy strona nie wniosła żądania o uzasadnienie termin 2. tygodni liczony jest od dnia, w którym upłynął termin do wniesienia powyższego wniosku o uzasadnienie wyroku. Strona ma tydzień na wniesienie żądania o uzasadnienie (art. 328 §1 KPC).

Apelacja musi spełniać szereg wymogów formalnych. Po pierwsze musi spełniać wymogi przewidziane dla pism procesowych (art. 368 §1 KPC). Są nimi:

  • oznaczenie sądu do którego jest kierowany np. Sąd Rejonowy w Rzeszowie,
  • imię i nazwisko stron, ich przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników,
  • oznaczenie rodzaju pisma tzn. czy jest to wniosek, skarga itp.,
  • główną tezę wniosku czyli jaki jest nasz cel wraz z uzasadnieniem,
  • podpis strony oraz
  • spis ewentualnych załączników (art. 126 §1 KPC).

Dodatkowo apelacja zgodnie z art. 368 §1 musi zawierać oznaczenie wyroku, który jest zaskarżany wraz z wskazaniem, czy zaskarżany jest w całości czy w części, a jeśli w części to czego ona dotyczy. Następnie należy zwięźle przedstawić zarzuty oraz je uzasadnić. Rozumiemy przez to wyjaśnienie dlaczego nie zgadzamy się z wyrokiem i jakie argumenty przemawiają na naszą korzyść. Jeśli nastąpiły nowe okoliczności (fakty lub zdarzenia) nieznane sądowi pierwszej instancji, uzasadniając jednak, że ich poznanie nie było możliwe przed sądem pierwszej instancji, a które mają istotny wpływ na sprawę, należy je również podać. Pismo musi być zakończone wnioskiem o zmianę lub uchylenie wyroku w zależności jaki cel ma zostać osiągnięty.

Sąd pierwszej instancji najpierw sprawdza, czy apelacja spełnia wymogi formalne. Odrzucana jest apelacja, która została wniesiona po terminie, nie została opłacona, jest niedopuszczalna lub w której nie uzupełniono braku w terminie wyznaczonym do ich uzupełnienia (art. 370 KPC). Gdy apelacja zostanie przyjęta, sąd zawiadamia stronę przeciwną i niezwłocznie przekazuję całą dokumentację sprawy wraz z apelacją do sądu drugiej instancji (art. 371 KPC).

Sąd drugiej instancji może podtrzymać decyzję sądu pierwszej instancji o odrzuceniu apelacji (art. 373 KPC), albo przystąpić do jej rozpatrzenia. Należy pamiętać, że sąd będzie rozpatrywał sprawę w granicach apelacji (art. 378 §1 KPC) tzn. będzie rozpatrywać zasadność tylko zarzutów przedstawionych w apelacji. Nawet jeśli sąd zauważy inne uchybienia, które mogłyby działać na naszą korzyść, jeśli nie zostały wymienione w apelacji, nie zostaną rozpatrzone.

Jak widać apelacja jest bardzo ważnym dokumentem. Musi zawierać szereg szczegółowych informacji, gdyż na jej podstawie toczy się całe postępowanie odwoławcze. Dobrą wiadomością jest natomiast fakt, że sąd nie może wydać dla składającego apelację wyroku gorszego od treści wyroku zaskarżonego. Chyba, że druga strona również wniesie apelację.