Przepisy regulujące procedurę postępowania cywilnego przed sądami powszechnymi, poza zwykłym postępowaniem cywilnym wiążącym się z wytoczeniem powództwa, umożliwiają wierzycielowi zawezwanie dłużnika do próby ugodowej. Zawezwanie do próby ugodowej niesie za sobą szereg możliwości i korzyści, których odpowiednie wykorzystanie pozwoli obniżyć koszty postępowania, a także zwiększyć jego efektywność.
Ogólny zarys instytucji zawezwania do próby ugodowej
Zawezwanie do próby ugodowej jest jednym ze sposobów polubownego, a co najważniejsze ostatecznego załatwienia sprawy cywilnej. Instytucja zawezwania do próby ugodowej umożliwia stronom stosunku cywilnoprawnego zawarcie przed sądem ugody. Sąd prowadzący posiedzenie nie zmusza żadnej ze stron do wzięcia udziału, negocjowania, czy też podpisania samego dokumentu ugody. Sąd jest w zasadzie obserwatorem, czuwającym nad prawidłowym przebiegiem posiedzenia i nad tym, aby ugoda zawierana na wyznaczonym posiedzeniu była zgodna z prawem, z zasadami współżycia społecznego oraz nie służyła obejściu prawa.
Ugoda zawarta zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego stanowi tytuł egzekucyjny. Po nadaniu takiej ugodzie klauzuli wykonalności przez sąd (w stosunkowo prostym i szybkim postępowaniu), wierzyciel jest uprawniony do skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego – do komornika.
Przedstawiona procedura opiera się zatem na pełnej swobodzie stron do zawarcia albo niezawarcia ugody przed sądem.
Celowe jest zatem złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, jeżeli między stronami nie ma sporu, co do istnienia stosunku prawnego, a z różnych przyczyn (m.in. spór co do wysokości należności, przejściowe problemy płatnicze jednej ze stron) jedna ze stron nie wykonała ciążącego na niej zobowiązania względem drugiej strony. Katalog korzyści z zawezwania do próby ugodowej jest stosunkowo obszerny.
Niewielkie koszty postępowania
W celu przeprowadzenia postępowania w sprawie zawezwania do próby ugodowej należy uiścić opłatę w kwocie 40,00 zł niezależnie od wysokości roszczenia, które ma zostać objęte ugodą. W porównaniu do opłaty od pozwu wynoszącej z reguły 5% od wartości przedmiotu sporu (dla przykładu dla dochodzonej kwoty 100.000,00 zł będzie to aż 5.000,00 zł), kwota 40,00 zł najczęściej jest niewielka.
Skierowanie wniosku o zawezwanie przerywa bieg przedawnienia roszczenia
Samo skierowanie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej powinno przerwać bieg terminu przedawnienia roszczenia, które zostało objęte tym wnioskiem. Orzecznictwo sądowe w większości przypadków potwierdza powyższy pogląd. Uiszczając opłatę od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej i składając do sądu taki dokument przed upływem terminu przedawnienia roszczenia, na nowo rozpoczynamy bieg terminu przedawnienia. Wierzyciel ponownie uzyskuje pierwotnie przewidziany przepisami czas na wytoczenie powództwa przeciwko drugiej stronie w przypadku, gdy zawezwanie do próby ugodowej zakończy się fiaskiem. Dla osób, które znajdują się w przejściowych kłopotach finansowych, a ich dłużnicy nie regulują swoich należnych zobowiązań od dłuższego czasu, skierowanie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej wydaje się optymalnym rozwiązaniem.
Zawarcie ugody kończy sprawę przed sądem
Zawarcie ugody sądowej definitywnie rozstrzyga kwestię danego stosunku prawnego między stronami. Z jednej strony postanowienia tak zawartej ugody mogą być egzekwowane za pośrednictwem komornika (po nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności). Z drugiej strony sprawa ugodzona nie może być zasadniczo przedmiotem ponownego postępowania sądowego. Jeżeli więc strony zawrą w ten sposób porozumienie, to można przyjąć, że nie będzie już od niego odwrotu zarówno dla jednej, jak i dla drugiej strony. Prawo przewiduje pewne sytuacje, w których można uchylić się od skutków prawnych zawartej ugody, jednak w normalnych stosunkach gospodarczych będzie to niezwykle trudne.
Jeżeli zawezwanie do próby ugodowej nie zakończy się zawarciem ugody, to roszczenie może być dochodzone w ramach zwykłego postępowania sądowego bez jakichkolwiek przeszkód prawnych.
Uprawnienie do żądania zwrotu kosztów postępowania
W przypadku, gdy strona wezwana nie stawi się na wyznaczone posiedzenie i do zawarcia ugody nie dojdzie, wnioskodawca może dochodzić od drugiej strony kosztów, które poniósł celem przeprowadzenia postępowania ugodowego. Warunkiem jest by wnioskodawca zażądał tych kosztów w ramach wytoczonego później przeciwko drugiej stronie powództwa. Do kosztów postępowania zaliczyć należy również koszty zastępstwa profesjonalnego pełnomocnika (np. radcy prawnego) w kwocie obliczonej na podstawie właściwych przepisów.
Ryzyka wynikające z zawezwania do próby ugodowej
Nie należy zapominać o ryzykach, które pośrednio wynikają z korzyści instytucji zawezwania do próby ugodowej.
Przede wszystkim wnioskodawca będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa przerwania terminu biegu przedawnienia, jeżeli w sposób prawidłowy sprecyzuje swoje roszczenie we wniosku o zawezwanie. Niesprecyzowanie roszczenia bądź jego nieprawidłowe określenie nie spowoduje przerwania biegu przedawnienia i w konsekwencji wnioskodawca, który skieruje powództwo przeciwko drugiej stronie może sprawę przegrać (w później wytoczonym powództwie) z uwagi na podniesienie przez pozwanego stosownego zarzutu.
Drugim ryzykiem związanym z zawezwaniem do próby ugodowej jest możliwość błędnego sformułowania treści ugody, która pozbawi wnioskodawcę prawa dochodzenia tego roszczenia w drodze postępowania egzekucyjnego. Komornik ograniczony jest bowiem treścią samej ugody i nie bada stosunku prawnego, który legł u podstaw zawarcia porozumienia przed sądem. Jeżeli więc wierzyciel zawrze niekorzystną dla siebie ugodę to sam pozbawi siebie możliwości przymusowego dochodzenia należności od drugiej strony.
Trzecim zagrożeniem, jest obowiązek wnioskodawcy zwrotu kosztów poniesionych przez drugą stronę w przypadku, gdy wnioskodawca nie zjawi się na posiedzenie wyznaczone przez sąd celem zawarcia ugody.
Instytucja zawezwania do próby ugodowej stanowi interesującą alternatywę dla postępowania cywilnego oferując korzyści dla potencjalnych wnioskodawców. Z tą instytucją wiążą się również zagrożenia, które należy mieć na uwadze przed przygotowaniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej i przed podpisaniem samej ugody.