Nowy rok przyniesie w Kodeksie spółek handlowych zmiany, które zdecydowanie można określić jako rewolucyjne. Po raz pierwszy od roku 1934 do systemu prawa handlowego wprowadzony zostanie nowy typ spółki kapitałowej – prosta spółka akcyjna, która ma być odpowiedzią polskiego ustawodawcy na potrzeby biznesu, w szczególności – sektora start-upów oraz private equity / venture capital. Jej skrótem będzie akronim P.S.A., a przepisy ją wdrażające wejdą w życie 1 marca 2020 r.

Prosta spółka akcyjna – po co i dla kogo?

Formuła prostej spółki akcyjnej ma być odpowiedzią na potrzeby biznesowe nowo powstających przedsiębiorstw, działających np. w branżach nowych technologii. Zgodnie z założeniami ma pozwalać twórcom start-upów na szybkie zbieranie kapitału potrzebnego na rozkręcenie działalności bez tracenia kontroli nad swoimi pomysłami m.in. dzięki umożliwieniu obejmowania akcji w zamian za pracę świadczoną na rzecz spółki. Jej zakładanie i późniejsze stosunki wewnętrzne mają być uproszczone w stosunku do „starszej siostry”, czyli spółki akcyjnej, natomiast od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma odróżniać ją łatwość w emitowaniu i obrocie akcjami, a więc – usprawnienie pozyskiwania finansowania w ramach działalności spółki oraz atrakcyjność dla inwestorów szukających płynnej lokaty dla swoich środków. W mediach pojawiają się nawet głosy, że jako forma prowadzenia biznesu P.S.A. stanowić będzie „konkurencję” dla spółki z o.o. i w dłuższej perspektywie doprowadzi do jej marginalizacji w obrocie gospodarczym.

Spółka skrojona na miarę

Regulacje kodeksowe przewidziane dla P.S.A. są w znacznej mierze propozycjami ustawodawcy, które założyciele spółki mogą z dużą swobodą modyfikować i kształtować pod potrzeby swoje i swoich inwestorów. Funkcjonowanie tej spółki ma być też tańsze i mniej sformalizowane niż spółki akcyjnej czy nawet spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W P.S.A. nie będzie kapitału zakładowego – w jego miejsce wprowadzona zostanie instytucja kapitału akcyjnego, którego minimalna wysokość wynosić będzie 1 zł (słownie: jeden złoty) i który pochodzić będzie z wkładów akcjonariuszy, wnoszonych nawet w ciągu trzech lat od dnia zarejestrowania spółki. Zastrzeżenie dla akcji P.S.A. formy niematerialnej i ich funkcjonowanie od samego początku wyłącznie jako zapis w prowadzonym przez instytucję finansową lub notariusza rejestrze akcjonariuszy, także w technologii blockchain, sprawi, że obrót nimi będzie łatwiejszy niż w przypadku innych spółek. Rejestr akcjonariuszy będzie jawny wyłącznie dla danej spółki i jej akcjonariuszy, nabycie akcji będzie następowało z chwilą dokonania w nim odpowiedniego wpisu, a wobec spółki za akcjonariusza będzie uważany jedynie podmiot ujawniony w jej rejestrze akcjonariuszy. Akcje P.S.A. będą mogły być obejmowane przy emisji, a następnie zbywane i obciążane, za pomocą oświadczeń składanych w komunikacji elektronicznej, w tym – w wiadomościach e-mail. W podobnej formie będzie następowało chociażby zwołanie walnego zgromadzenia akcjonariuszy czy samo odbycie się takiego zgromadzenia lub posiedzeń innych organów spółki. Założenie P.S.A. będzie możliwe przez Internet w systemie S24.

Akcje w P.S.A. będą mogły być uprzywilejowane w zależności od uprawnień, które założyciele spółki i jej kierownictwo będzie chciało przyznać poszczególnym inwestorom. W szczególności uprzywilejowane będą mogły być akcje założycielskie (nie tylko jako akcje pierwszej czy pojedynczej emisji) poprzez wprowadzenie mechanizmu chroniącego określony, minimalny stosunek liczby głosów przypadających na te akcje w stosunku do ogółu głosów w spółce, dzięki czemu nawet poprzez emitowanie kolejnych serii akcji i pozyskiwanie kolejnych inwestorów określeni w statucie założyciele nie będą zagrożeni utratą kontroli nad spółką, np. w wyniku podjęcia przez innych akcjonariuszy uchwały rozcieńczającej akcje. Ułatwione ma być również wychodzenie ze spółki wspólników, którzy z powodu konfliktu z innymi akcjonariuszami czy innej okoliczności osobistej nie są zainteresowani dalszym udziałem w P.S.A., a nie mogą lub nie chcą sprzedawać swoich akcji na rynku.

Nowe organy i rada nadzorcza dla chętnych

Prostą spółką akcyjną kierować będzie zarząd lub rada dyrektorów – nowa w polskim systemie spółek handlowych instytucja łącząca w sobie cechy zarządu oraz rady nadzorczej. Zarząd lub rada dyrektorów w P.S.A. będą mogły być jedno- lub wieloosobowe, bez obowiązkowej (ale z możliwością jej powołania) rady nadzorczej. W przypadku wieloosobowej rady dyrektorów będzie możliwe rozróżnienie na dyrektorów wykonawczych i niewykonawczych – ci pierwsi będą zobowiązani i uprawnieni w ramach stosunków wewnętrznych spółki do prowadzenia jej spraw, a ci drudzy – do sprawowania nadzoru nad prowadzeniem tych spraw. Niezależnie od bycia dyrektorem wykonawczym lub niewykonawczym, każdy dyrektor – podobnie jak członek zarządu – będzie reprezentował spółkę na zewnętrz we wszelkich jej czynnościach, a tego prawa nie będzie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

Prosta spółka akcyjna w obrocie gospodarczym

Kapitał akcyjny P.S.A. nie będzie miał pokrycia w wartości akcji, tak jak w przypadku kapitału zakładowego w spółce akcyjnej, które w spółce prostej nie będą miały określonej wartości nominalnej. Akcjonariusz będzie miał prawo wypłacać z prostej spółki akcyjnej środki – zarówno jako udział w zysku, jak i jako wypłata z kapitału akcyjnego – bez wzywania wierzycieli spółki do zgłaszania swoich roszczeń, chyba, że wysokość kapitału, z którego miałaby nastąpić wypłata, będzie wynosić pięć lub mniej procent sumy zobowiązań spółki według stanu na koniec poprzedniego roku obrotowego. Tak jak w przypadku spółki akcyjnej, akcjonariusz P.S.A. nie będzie odpowiadał za jej długi.

Brak kapitału zakładowego oraz mniej rygorystyczne zasady wypłacania środków z jej majątku spółki przez akcjonariuszy sprawiają, że prosta spółka akcyjna może być potencjalnie ryzykownym kontrahentem. Po zaciągnięciu zobowiązań wobec podmiotów zewnętrznych, czy nawet mniejszościowych inwestorów, w wyniku złych czy obciążonych złą wolą decyzji zarządu P.S.A. może zostać pozbawiona płynności oraz zdolności do regulowania tych zobowiązań, a wierzycielom będzie trudniej niż w przypadku innych spółek kapitałowych przeciwdziałać takim działaniom. Z pewnością będzie to wymagało od innych uczestników obrotu wzmożonej czujności przy formułowaniu umów z tego rodzaju spółkami.

Niezależnie jednak od tych środków ostrożności – zalecanych przecież właściwie przy kontaktach handlowych ze wszystkimi typami podmiotów gospodarczych – ustawodawca nałożył na P.S.A. sztywne reguły dotyczące gospodarowania zyskiem z działalności oraz przepływami finansowymi, które mają złagodzić ryzyko dla ich partnerów handlowych. Oprócz wyżej wskazanej konieczności ogłaszania wypłaty z kapitału akcyjnego przy jego określonym stosunku do zobowiązań spółki wypłaty na rzecz akcjonariuszy P.S.A., w tym – wypłaty zaliczek na poczet dywidendy – nie będą mogły doprowadzić do stanu, w którym spółka w ciągu pół roku od dnia wypłaty, w normalnych okolicznościach, utraci zdolność do wykonywania zobowiązań pieniężnych. W przypadku wystąpienia strat w poprzednich latach obrotowych, co najmniej osiem procent zysków w kolejnych latach musi być przeznaczane na kapitał akcyjny, do momentu, w którym kapitał ten osiągnie wysokość co najmniej pięciu procent sumy zobowiązań danej prostej spółki akcyjnej, według stanu na koniec poprzedniego roku obrotowego. W końcu – za zobowiązania P.S.A. w przypadku jej niewypłacalności odpowiadać według reguł podobnych do sp. z o.o. będą członkowie zarządu lub rady dyrektorów, którzy w odpowiednim czasie nie ostrzegli o problemach z płynnością potencjalnych wierzycieli i nie zgłosili wniosku o ogłoszenie jej upadłości.

Podsumowanie

Dzień 1 marca 2020 r. powinien zaznaczyć w swoim kalendarzu każdy, kto prowadzi biznes, w szczególności – osoby myślące o założeniu własnej firmy w formie spółki kapitałowej. Pojawienie się prostej spółki akcyjnej, która ma dostosować polski system prawa korporacyjnego do wyzwań XXI wieku i potrzeb przedsiębiorców działających w takich realiach, może istotnie wpłynąć na stosunki gospodarcze na całym rynku.

Z uwagi na brak praktyki czy jakiegokolwiek orzecznictwa w przedmiocie prostej spółki akcyjnej jej zakładanie i prowadzenie za jej pomocą biznesu – lub współpraca gospodarcza z takim podmiotem – może stanowić dla przedsiębiorców wyzwanie, które jednak powinno dać się okiełznać z doświadczonymi specjalistami od prawa kontraktowego i korporacyjnego u boku. Korzyści, które są do osiągnięcia z uwagi na liczne zalety P.S.A., wydają się być warte wysiłku i mogą w dłuższym okresie wysłać spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością jako formę działalności gospodarczej do biznesowego lamusa.