1 marca 2019 roku wchodzi w życie szereg zmian w kodeksie spółek handlowych (k.s.h.) i kodeksie cywilnym (k.c.), istotnych dla funkcjonowania spółek i nie tylko. Najważniejsze z nich wskazano poniżej.

POTWIERDZANIE CZYNNOŚCI „FAŁSZYWEGO ORGANU”

Na podstawie dotychczasowych przepisów k.c. czynności prawne tzw. fałszywego organu (czyli osoby, która działała jako organ osoby prawnej, np. jako zarząd spółki z o.o. lub akcyjnej, nie będąc jej organem albo przekraczając zakres umocowania organu) kwalifikowano – choć nie bez kontrowersji – jako bezwzględnie nieważne. W konsekwencji, wyłączano  możliwość potwierdzenia umów zawartych przez fałszywy organ przez zainteresowaną osobę prawną. Umowę uważano zatem za nieważną, niezależnie od tego, czy nieprawidłowo reprezentowana spółka aprobowała dokonaną czynność, czy nie.

Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli fałszywy organ zawarł w imieniu osoby prawnej umowę, to może ona taką umowę potwierdzić. Jeżeli umowa nie zostanie potwierdzona – nie wiąże stron, a fałszywy organ ma obowiązek (podobnie jak dotychczas) zwrócić otrzymane świadczenia i naprawić szkodę drugiej strony. Z kolei jednostronne czynności prawne dokonane przez fałszywy organ (np. odstąpienie od umowy czy oferta złożona kontrahentowi) zgodnie z nowymi przepisami są co do zasady nieważne. Jeżeli jednak ten, któremu fałszywy organ złożył swoje oświadczenie (np. adresat oferty) wyraził zgodę na działanie bez umocowania, stosuje się analogiczne zasady, jak w przypadku umów. Oznacza to, że osoba prawna może taką wadliwą czynność potwierdzić.

WAŻNE: na powyższych zasadach można potwierdzić także czynności dokonane przez fałszywy organ przed 1 marca 2019 r.  – jeżeli nie były jeszcze przedmiotem prawomocnie zakończonych postępowań sądowych.

ZARZĄD SPÓŁKI PARTNERSKIEJ

Dotychczas nie było wprost uregulowane, czy zarząd spółki partnerskiej musi się składać z samych tylko wspólników spółki (partnerów), czy możliwy jest:

  1. skład mieszany: wspólnicy i osoby spoza ich grona;
  2. skład czysto menedżerski: same osoby trzecie, niebędące wspólnikami.

Przepisy nakazywały w tym zakresie odpowiednio stosować przepisy o spółce z o.o., gdzie warianty z pkt. 1-2 są dopuszczalne.

Zgodnie z nowymi przepisami, członkiem zarządu spółki partnerskiej musi być co najmniej jeden partner. Niedopuszczalne jest zatem powołanie w takiej spółce zarządu czysto menedżerskiego, bez partnera w składzie.

WYPOWIEDZENIE UMOWY SPÓŁKI PRZEZ KOMPLEMENTARIUSZA S.K.A.

Przed 1 marca 2019 r. komplementariusz spółki komandytowo-akcyjnej (S.K.A.) mógł wypowiedzieć umowę spółki i z niej wystąpić tylko wtedy, gdy pozwalał na to statut. Nowelizacją przyznano komplementariuszowi S.K.A. ustawowe prawo do wypowiedzenia umowy spółki.

DZIEŃ DYWIDENDY W SPÓŁCE Z O.O

Przez „dzień dywidendy” rozumie się dzień, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok. Zgodnie z k.s.h. tym dniem w sp. z o.o. jest dzień podjęcia uchwały o podziale zysku, ale umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia tego dnia uchwałą. W ocenie autorów projektu ustawy nowelizującej dotychczas nie było przesądzone, jaki powinien być dzień dywidendy, gdyby zgromadzenie wspólników nie podjęło wymaganej umową spółki uchwały.

Zgodnie z nowymi przepisami, w razie niewskazania dnia dywidendy w wymaganej uchwale zgromadzenia wspólników, dniem dywidendy jest dzień podjęcia uchwały o podziale zysku.

DZIEŃ WYPŁATY DYWIDENDY W SP. Z O.O.

Uprawnienie do określenia terminu wypłaty dywidendy w spółce z o.o. powierzono zgromadzeniu wspólników, a gdyby zgromadzenie nie podjęło stosownej uchwały – zarządowi. Dotychczas nie było regulacji ustawowej na wypadek, gdyby ani wspólnicy, ani zarząd nie podjęli uchwały w tym przedmiocie. Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli zgromadzenie wspólników nie określi terminu wypłaty dywidendy, jej wypłata powinna nastąpić niezwłocznie po dniu dywidendy – czyli w większości przypadków niezwłocznie po dniu podjęcia uchwały ws. podziału zysku.

Zdaniem  autorów ustawy nowelizującej, zmiana uniemożliwi zbyt dalekie odkładanie wypłaty dywidendy na przyszłość. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy, zarząd nie powinien mieć sposobności do faktycznego uniemożliwienia realizacji roszczenia o wypłatę dywidendy, np. poprzez niepodejmowanie uchwały określającej dzień wypłaty dywidendy.

ZALICZKI NA DYWIDENDĘ

Przepisy nie regulowały wprost skutków prawnych wypłacenia wspólnikom spółki z o.o. zaliczki na poczet dywidendy w sytuacji, gdy po zakończeniu roku obrotowego spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek. Uważano, że o ile wypłaty zaliczek dokonano zgodnie z umową spółki i przepisami, nie można żądać ich zwrotu (przynajmniej na podstawie art. 198 § 1 k.s.h.).

Od 1 marca 2019 r. obowiązuje przepis, wedle którego jeżeli spółka nie osiągnęła zysku co najmniej w takiej wysokości jak założono, wspólnik, który pobrał zaliczkę na poczet spodziewanej dywidendy zobowiązany jest do zwrotu zaliczki w takiej części, która odpowiada różnicy pomiędzy wypłaconą kwotą a przypadającym na tego wspólnika zyskiem. Jeżeli spółka poniosła stratę, wspólnik jest zobowiązany do zwrotu zaliczki w całości.

REZYGNACJA OSTATNIEGO CZŁONKA ZARZĄDU SP. Z O.O. I SPÓŁKI AKCYJNEJ

Przed 1 marca 2019 r. nie było przesądzone w przepisach, na czyje ręce powinien złożyć rezygnację jedyny lub ostatni członek zarządu spółki z o.o. lub akcyjnej. Nowsze orzecznictwo nakazywało wysyłać ten dokument na adres spółki, która faktycznie nie miała już wtedy reprezentanta, a starsze – równocześnie wszystkim wspólnikom (akcjonariuszom) lub radzie nadzorczej, jako uprawnionym do powołania zarządu. Nie było też jasne, kto i w jakim terminie powinien w takiej sytuacji zwołać zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) w celu powołania nowych członków nieobsadzonych organów.

Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli w umowie lub statucie spółki nie uregulowano tej kwestii inaczej, ustępujący ostatni członek zarządu powinien złożyć swoją rezygnację wspólnikom (w spółce z o.o.) lub radzie nadzorczej (w spółce akcyjnej). Jeżeli żaden mandat w radzie nadzorczej nie jest obsadzony, członek zarządu spółki akcyjnej powinien złożyć swoją rezygnację akcjonariuszom. W każdym przypadku, gdy członek zarządu składa rezygnację wspólnikom lub akcjonariuszom, powinien jednocześnie zwołać zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie – w celu powołania nowego zarządu. W takiej sytuacji rezygnacja jest skuteczna dopiero z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników lub walne zgromadzenie, o którym tu mowa.

PODEJMOWANIE W TRYBIE OBIEGOWYM UCHWAŁ,

KTÓRE POWINNY BYĆ PODJĘTE NA ZWYCZAJNYM ZGROMADZENIU WSPÓLNIKÓW (ZZW)

Zgodnie z dotychczasowymi przepisami, nie było dopuszczalne podejmowanie poza zgromadzeniem wspólników, w głosowaniu pisemnym (tzw. tryb obiegowy) uchwał, które powinny być podjęte na ZZW tj. uchwał w sprawie:

  • rozpatrzenia i zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego,
  • podziału zysku albo pokrycia straty,
  • udzielenia absolutorium członkom organów spółki.

Od 1 marca 2019 r. korzystanie z trybu obiegowego – głosowania pisemnego – w przypadku spraw stanowiących przedmiot ZZW jest dozwolone.

ODWOŁYWANIE ZGROMADZEŃ WSPÓLNIKÓW

Na gruncie dotychczasowych przepisów nie było zupełnie jasne, kto jest uprawniony do odwołania zgromadzenia wspólników w spółce z o.o., w tym także w sytuacji, gdy zgromadzenie zostało zwołane na żądanie wspólników mniejszościowych. W ocenie autorów ustawy nowelizującej mogło dochodzić do sytuacji, w której wspólnicy mniejszościowi doprowadzają do zwołania zgromadzenia wspólników, a następnie zostaje ono odwołane np. przez zarząd spółki.

Nowe przepisy wprost wskazują, że zgromadzenie wspólników może być odwołane przez zwołującego, czyli najczęściej przez zarząd. Jeżeli jednak zgromadzenie wspólników zwołano na żądanie wspólnika lub wspólników mniejszościowych, tylko ci ostatni (a nie zarząd) mogą je odwołać.

ZASADY REPREZENTOWANIA SPÓŁKI PRZEZ LIKWIDATORÓW

Wobec braku jednoznacznych przepisów istniały wątpliwości dotyczące sposobu reprezentacji spółki w likwidacji przez likwidatorów, szczególnie gdy wyznaczał ich sąd. Przedmiotem rozbieżności było m.in. to, czy sąd ustanawiający likwidatorów może określać sposób reprezentowania przez nich spółki, czy obowiązują w tym zakresie zasady reprezentacji określone w umowie spółki lub statucie, a ewentualnie podane w uchwale zgromadzenia wspólników.

Według nowych przepisów sposób reprezentacji spółki w likwidacji może określać umowa spółki (statut), uchwała wspólników (walnego zgromadzenia) albo orzeczenie sądu. Co istotne, sąd może zawsze zmienić sposób reprezentacji spółki w likwidacji.

Nowelizacja ma umożliwić wspólnikom (akcjonariuszom) swobodne kształtowanie zasad reprezentacji spółki w toku likwidacji. Ma też potwierdzić kompetencje sądu rejestrowego do ich określania – i to bez względu na etap postępowania likwidacyjnego, czy też jego inicjatora.

PODZIAŁ PRZEZ WYDZIELENIE – SPÓR O PRAWO OBJĘTE WYDZIELONYM MAJĄTKIEM

Kwestia wstąpienia do trwającego postępowania spółki, która w procedurze podziału innej spółki przez wydzielenie nabyła od niej prawo będące przedmiotem sporu sądowego nie była uregulowana. Według jednej z linii orzeczniczych, dla wstąpienia spółki przejmującej majątek do procesu – na miejsce spółki, która tego majątku się wyzbyła, wymagana była zgoda przeciwnika procesowego.

W nowych przepisach przesądzono, że wstąpienie do postępowania o prawo objęte wydzielonym majątkiem, przez spółkę która nabyła to prawo w procedurze podziału przez wydzielenie nie wymaga zgody strony przeciwnej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA ZOBOWIĄZANIA DZIELONEJ SPÓŁKI

W odniesieniu do podziału spółek, dotychczasowe przepisy literalnie przesądzały o odpowiedzialności za zobowiązania spółki dzielonej – jedynie spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej – według „przydziału” wynikającego z planu podziału. O odpowiedzialności spółki dzielonej nie było w nich wprost mowy. Na tej podstawie spółki dzielone (w ocenie autorów tego artykułu bezzasadnie) próbowały uchylać się od odpowiedzialności za zobowiązania, które same zaciągnęły.

Z dniem  1 marca 2019 r. doprecyzowano dotychczasowe przepisy, wprost wskazując, że trwająca 3 lata, solidarna odpowiedzialność za zobowiązania spółki dzielonej, przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej, ciąży też na spółce dzielonej.

PROJEKT DALSZYCH ZMIAN:

ZDALNE UCZESTNICTWO W ZGROMADZENIU WSPÓLNIKÓW SP. Z O.O.

Wiele wskazuje na to, że powyższe zmiany mające ułatwić funkcjonowanie spółek nie są ostatnimi zmianami tego rodzaju. Do Sejmu trafił prezydencki projekt ustawy o zmianie k.s.h., który przewiduje możliwość uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników spółki z o.o. za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej (np. w formie wideokonferencji), na wzór regulacji dotyczącej spółek akcyjnych.