Ulga na złe długi

W dobie kryzysu coraz częściej zdarza się, że kontrahenci nie wywiązują się ze swoich zobowiązań poprzez nieuregulowanie należności za dostarczony towar bądź wykonaną usługę. Dla wierzyciela jest to sytuacja bardzo niekomfortowa. Na szczęście, prawodawca w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej jako: „UPTU”) uregulował instytucję, zwaną potocznie „ulgą na złe długi”, która niejako łagodzi ciężką sytuację wierzyciela.

Przepisy regulujące „ulgę na złe długi” (art. 89a oraz 89b UPTU) dodano mocą ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Ulga weszła w życie dnia 1 czerwca 2005 r.

Przepisy prawa wspólnotowego dotyczące „ulgi na złe długi” są wyjątkowo lakoniczne. Możliwość wprowadzenia tej ulgi przez państwa członkowskie wywodzi się z przepisów zawartych w art. 11 część C ust. 1 VI dyrektywy VAT (odpowiednio z art. 90 dyrektywy VAT z 2006 r.). Powołany przepis dotyczy różnych przypadków, w których następuje obniżenie podstawy opodatkowania (w stosunku do kwoty należnej).

Generalnie „ulga na złe długi” polega na dokonaniu korekty podatku należnego przez wierzyciela, a następnie otrzymaniu zwrotu podatku należnego VAT. Jedynym mankamentem niniejszej instytucji jest obligatoryjne spełnienie szeregu warunków. Zgodnie z UPTU podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. Korekta podatku dotyczy również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności odpisanej jako nieściągalna lub której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Pierwszym warunkiem jaki podatnik (wierzyciel) musi spełnić, aby dokonać korekty podatku należnego VAT jest ustalenie, czy od terminu płatności (określonego w umowie lub na fakturze) minął okres 180 dni.

Drugim warunkiem, jest potwierdzenie że podatnik (dłużnik) w momencie zakupu towarów bądź usług był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, który nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji. W praktyce należy sporządzić stosowany wniosek, do właściwego dla dłużnika naczelnika urzędu skarbowego, o potwierdzenie, że dłużnik w okresie kiedy wierzyciel dostarczył mu towary bądź świadczył usługę był zarejestrowany jako podatnik VAT czynny. W praktyce „utarło się” że w niniejszym wniosku wnosi się również o potwierdzenie, że na dzień wydania potwierdzenia, dłużnik również jest zarejestrowany jako podatnik VAT czynny (stosownie do treści art. 89a ust. 2 pkt 3 UPTU). Pamiętać należy, że od takiego wniosku uiścić trzeba opłatę skarbową w wysokości 21 zł na rachunek bankowy właściwego organu podatkowego. Jeżeli chodzi o potwierdzenie, czy dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego bądź w trakcie likwidacji właściwym jest uzyskanie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego albo z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Kolejnym wymogiem jest udowodnienie przez wierzyciela, że wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny. Dokumentami mogącymi to potwierdzić są oczywiście deklaracje podatkowe.

Następnym warunkiem jest potwierdzenie, że dłużnik i wierzyciel na dzień dokonania korekty są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni. Niniejsze potwierdzenie powinno się uzyskać na podstawie wniosku o którym mowa była już wcześniej. Oczywiście potwierdzenie, że wierzyciel jest podatnikiem VAT czynnym na dzień dokonania korekty nie wymaga sporządzenia wniosku, albowiem właściwy urząd skarbowy sam może zweryfikować taką informację.

Piątym warunkiem jest potwierdzenie, że wierzytelności nie zostały zbyte przez wierzyciela. W wyroku z dnia 3 listopada 2010 r. (III SA/Wa 444/10, niepubl.) WSA w Warszawie wskazał, iż warunek, że wierzytelność, w stosunku do której można skorzystać z ulgi w VAT, nie może być uregulowana ani zbyta, dotyczy tylko momentu do dnia korekty podatku należnego.

Szósty warunek wskazuje, że od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie mogą upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.

Siódmy warunek polega na zawiadomieniu dłużnika przez wierzyciela o zamiarze skorygowania podatku należnego. Po otrzymaniu potwierdzenia o odebraniu zawiadomienia przez dłużnika wierzyciel powinien wstrzymać się ze skorzystaniem z ulgi na złe długi przez 14 dni. Jeżeli bowiem dłużnik w tym czasie ureguluje należność (jej część), wówczas oczywiście ulga na złe długi nie znajdzie zastosowania lub też znajdzie zastosowanie tylko częściowe. Istotne znaczenie odgrywa tutaj kwestia obliczania terminów. Do zawiadomień tych stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej o doręczeniach. Przepisy te nakazują przyjąć fikcję doręczenia dłużnikowi zawiadomienia po upływie 14 dni od dnia niepodjęcia awizowanego pisma (przy ponownym zawiadomieniu – po upływie 7 dni). Tak więc z ulgi można skorzystać jeżeli dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie ureguluje należności.

Jak już wspomniano, skorzystanie z ulgi na złe długi polega na obniżeniu przez wierzyciela podatku należnego o kwoty, które odpowiadają podatkowi należnemu od wierzytelności opisanej jako nieściągalna. Przepisy UPTU określają, że następuje to w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym upłynął 14-dniowy termin na uregulowanie zaległych należności, nie wcześniej jednak niż w rozliczeniu za okres, w którym wierzyciel uzyskał potwierdzenie odbioru zawiadomienia przez dłużnika.

Jeżeli po dokonaniu korekty należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie, podatnik wierzyciel obowiązany jest zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana (w przypadku częściowego uregulowania należności podatek należny zwiększa się w odniesieniu do tej części). Wierzyciel obowiązany jest wraz z deklaracją podatkową, w której dokonuje korekty podatku należnego, zawiadomić o korekcie właściwy dla podatnika urząd skarbowy wraz z podaniem kwot korekty podatku należnego.

Ponadto wierzyciel w ciągu 7 dni od dnia dokonania korekty podatku należnego obowiązany jest również zawiadomić dłużnika o tej czynności. Kopia zawiadomienia jest przesyłana do właściwego dla podatnika urzędu skarbowego.

W przypadku nieuregulowania należności w terminie 14 dni, dłużnik jest obowiązany do odpowiedniego pomniejszenia podatku naliczonego lub w przypadku jego braku, do odpowiedniego powiększenia kwoty podatku należnego, o kwotę podatku wynikającą z nieuregulowanych faktur, poprzez korektę deklaracji. W sytuacji częściowego uregulowania należności przed upływem terminu, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności. Jeżeli należności uregulowano po dokonaniu korekty podatnik ma prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do tej części.

Podsumowując, dzięki uregulowaniu przez ustawodawcę instytucji „ulgi na złe długi” wierzyciel, po spełnieniu kilku warunków, może częściowo poprawić swoją sytuację finansową związaną z niespłaceniem przez dłużnika należności w terminie, co niewątpliwie jest dobrą informacją.