Organy podatkowe często prezentowały stanowisko sprowadzające się do uznania, że już sama możliwość wzięcia udziału w określonej imprezie zorganizowanej przez pracodawcę/świadczeniodawcę powoduje u osoby biorącej w niej udział powstanie przychodu.

Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa o PIT) Ustawodawca wskazał, że przychodem pracownika ze stosunku pracy, poza oczywistymi uposażeniami takimi jak wypłaty pieniężne czy świadczenia w naturze lub ich ekwiwalenty, są m.in. świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ustawy o PIT).
Z kolei w art. 11 wskazano w jaki sposób ustalić wartość pieniężną świadczeń w naturze i wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń. Treść wspomnianych przepisów była w różnorodny sposób interpretowana zarówno przez organy podatkowe jak i sądy, tym bardziej podatnicy czekali na wytyczne wskazujące w jaki sposób należy rozumieć tę regulację.
Sprawą ostatecznie – na wniosek Prezydenta Konfederacji Lewiatan – zajął się Trybunał Konstytucyjny, który w dniu 8 lipca 2014 r. pochylił się nad kwestią zgodności z Konstytucją art. 12 ust 1 w zw. z art. 11 ust 1 oraz art. 12 ust 3 w zw. z art. 11 ust 2 – 2b ustawy o PIT. Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepisy te rozumiane w ten sposób, że „inne nieodpłatne świadczenie” oznacza wyłącznie przysporzenie majątkowe o indywidualnie określonej wartości, otrzymane przez pracownika, są zgodne z art. 2 w zw. z art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (sygn. akt K7/13).
Wnioskodawca wskazywał, że praktyka organów podatkowych oraz orzecznictwo sądów administracyjnych doprowadziły do sytuacji, w której możliwe jest uzyskanie przeciwstawnych interpretacji i wyroków sądowych w sprawach rozliczenia i opodatkowania świadczeń pozapłacowych. Dlatego zarzuty niekonstytucyjności podniesione przez wnioskodawcę dotyczą – przede wszystkim – treści nadanej kwestionowanym przepisom przez organy stosujące prawo. Lewiatan zwrócił przy tym uwagę na skutek, jaki wywarło przyjęcie przez NSA dwóch uchwał (z 24 maja 2010 r., sygn. akt II FPS 1/10 oraz z 24 października 2011 r., sygn. akt II FPS 7/10), dotyczących uznania wykupionych przez pracodawcę pakietów medycznych za świadczenie nieodpłatne podlegające opodatkowaniu. Zaprezentowana w tych uchwałach argumentacja została zastosowana przez organy podatkowe i sądy administracyjne do wszystkich innych rodzajów nieodpłatnych świadczeń (m.in. spotkań integracyjnych i integracyjno–szkoleniowych, transportu pracowników i umów ubezpieczenia), z pominięciem ich specyfiki i odrębnego charakteru.
Trybunał Konstytucyjny, w cytowanym wyżej wyroku uznał, iż mimo bardzo szerokiego ujęcia przychodów ze stosunku pracy, nie każde świadczenie spełnione przez pracodawcę na rzecz pracownika, bez ustalonej za nie zapłaty, jest świadczeniem podlegającym podatkowi dochodowemu. Świadczy o tym art. 21 ust 1 ustawy o PIT zawierający katalog zwolnień przedmiotowych od podatku i regulujący m.in. kwestie dot. zwolnienia od opodatkowania wartości ubioru służbowego oraz ochronnego wymaganego przez przepisy BHP, wartość posiłków i napojów regeneracyjnych, koszty przeniesienia służbowego i zakwaterowania, i inne.
Trybunał wskazał na obiektywne kryteria, którymi należy się kierować przy określaniu, czy w analizowanym przypadku mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem na rzecz pracownika.
Przede wszystkim kryterium tym musi być obiektywna ocena czy świadczenie leżało w interesie pracownika, a jest tak wtedy, gdy stanowi ono realne przysporzenie majątkowe (korzyść), którego efekt jest uchwytny w jego majątku. W konsekwencji, zasadnym jest przyjęcie, iż nie stanowi przychodu pracownika wartość ubezpieczenia pracownika w czasie wykonywania pracy (ubezpieczenia stanowiącego warunek dopuszczenia go do pracy). Wykupując to ubezpieczenie pracodawca nie kieruje się chęcią zapewnienia korzyści swemu pracownikowi, lecz potrzebą uniknięcia ewentualnych, nieprzewidywalnych co do wysokości i następstw w zakresie wykonywania zawartych umów – wydatków. Trybunał wskazał, że gdy nieodpłatne świadczenie zostało przyjęte jako warunek niezbędny do zgodnego z prawem wykonania pracy – po stronie pracownika nie pojawia się korzyść, która mogłaby być objęta podatkiem dochodowym.
Zastosowanie tego samego, obiektywnego kryterium wyróżnienia świadczeń będących przychodem pracownika, zdaniem Trybunału prowadzi do wniosku, że dowożenie pracownika z miejsca zamieszkania do pracy, czy też dodatkowe ubezpieczenie go, może oznaczać zaoszczędzenie wydatku i – w konsekwencji – może stanowić przysporzenie objęte podatkiem dochodowym. Warunkiem jest uzyskanie przez pracodawcę zgody pracownika na przyjęcie danego świadczenia, pracownik musi dobrowolnie skorzystać z danego świadczenia jakie jest mu oferowane. U tych pracowników, którzy skorzystają z oferowanego świadczenia powstanie przysporzenie majątkowe (korzyść).
Trybunał Konstytucyjny stwierdził natomiast, że owo obiektywne kryterium wystąpienia po stronie pracownika przysporzenia majątkowego (korzyści) nie jest spełnione, gdy pracodawca proponuje pracownikom udział w spotkaniach integracyjnych czy szkoleniowych, choćby organizowanych poza miejscem pracy (imprezy wyjazdowe). W tym przypadku nawet jeśli pracownik uczestniczy w spotkaniu (konferencji, szkoleniu) dobrowolnie, po jego stronie nie pojawia się korzyść, choćby w postaci „zaoszczędzenia wydatku”. Nie sposób bowiem zakładać, że gdyby nie „kursokonferencja” organizowana przez pracodawcę, pracownik wydałby pieniądze na uczestnictwo w takim przedsięwzięciu. Dodatkowo Trybunał wskazał, że trudno poważnie utrzymywać, że przychodem pracownika z umowy o pracę czy stosunku służbowego jest możliwość okazjonalnego uczestnictwa w obiedzie czy kolacji, a wartość zjedzonych przez niego potraw i wypitych napojów wyznacza podstawę opodatkowania.
Powołany wyrok ma charakter interpretacyjny, na jego podstawie sądy administracyjne i miejmy nadzieję, że również organy podatkowe zmienią swoje podejście do kwestii określania pracownikowi przychodu z tytułu jego udziału w spotkaniu integracyjnym.