Stosownie do treści art. 299 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, jeżeli egzekucja przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu tej spółki odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania wobec wierzycieli spółki.

Powyższa odpowiedzialność członków zarządu wynika z przyjętej w Kodeksie spółek handlowych konstrukcji prawnej spółki z o.o. przewidującej, iż prawa wspólników do prowadzenia spraw spółki są wyłączone, uprawnienie to natomiast powierza się członkom zarządu. W konsekwencji, to nie wspólnicy, lecz członkowie zarządu ponoszą w przewidzianych prawem sytuacjach odpowiedzialność osobistą w stosunku do wierzycieli spółki. Wierzyciele ci mogą w związku z tym sięgnąć do majątku osobistego członka zarządu w nieograniczonym zakresie. Chcąc pociągnąć członka zarządu spółki do odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. wierzyciel powinien wytoczyć przeciwko takiego członkowi zarządu powództwo przed sądem.

Podstawowe przesłanki odpowiedzialności na podstawie art. 299 k.s.h.

Odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 k.s.h. zależy od spełnienia dwóch podstawowych przesłanek:

  • istnienia ważnego zobowiązania spółki oraz,
  • bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce.

Istnienie ważnego zobowiązania spółki

Wierzyciel może domagać się od członka zarządu spółki z o.o. zapłaty długu zaciągniętego przez spółkę, jeśli dług taki istnieje i nie został zaspokojony.

Bezskuteczność egzekucji

Drugą podstawową przesłanką dopuszczalności wniesienia powództwa w trybie art. 299 k.s.h. jest bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Bezskuteczność egzekucji oznacza zaś, że spółka nie ma majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela – powyższe potwierdzać może jakikolwiek dowód. W praktyce jest to najczęściej postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec jego bezskuteczności lub postanowienie sądu o zakończeniu postępowania upadłościowego spółki, które nie doprowadziło do zaspokojenia wierzyciela.

 Inne przesłanki odpowiedzialności

Podkreślenia wymaga, iż omawiana odpowiedzialność dotyczy członków zarządu powołanych zgodnie z wymogami Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki. A zatem, ze względu na deklaratywny charakter wpisu członka zarządu do rejestru, o ponoszeniu odpowiedzialności nie decyduje fakt, czy dana osoba figuruje, czy figurowała, jako członek zarządu w rejestrze przedsiębiorców. Wskazać trzeba też, że odpowiedzialność ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Uwolnienie się od odpowiedzialności

Stosownie do art. 299 § 2 k.s.h. członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności w trzech następujących sytuacjach – jeżeli wykaże, że:

  • we właściwym czasie doszło do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki lub wszczęto wobec niej postępowanie układowe,
  • choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (lub nie wszczęto postępowania układowego), to nie miało to miejsca z jego winy,
  • choć nie doszło we właściwym czasie do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (lub nie wszczęto postępowania układowego), to jednak wierzyciel nie poniósł z tego tytułu szkody.

W razie wystąpienia podstawy ogłoszenia upadłości, członkowie zarządu mają obowiązek zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości, nie później jednak niż w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym podstawa taka wystąpiła (art. 21 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego i naprawczego – „P.u.in.”). Podstawą ogłoszenia upadłości spółki z o.o. jest jej niewypłacalność, która zachodzi, gdy spółka nie wykonuje swoich wymaganych zobowiązań lub gdy jej zobowiązania przekroczą wartość majątku spółki, niezależnie od tego, czy na bieżąco wykonuje ona swoje zobowiązania (art. 11 ust. 1 i 2 P.u.in.). Zaistnienie niewypłacalności zawsze bezwzględnie obliguje zarząd do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości, niezależnie od wartości niewykonanych zobowiązań oraz długości opóźnienia, sąd natomiast może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa spółki, chyba że niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli (art. 12 P.u.in.).

 Uwagi końcowe

Wydaje się, iż przy obecnym kształcie normatywnym omawianej instytucji wierzyciel spółki z o.o. może dość łatwo sięgnąć do majątku osobistego członków jej zarządu. Ewentualny proces wytoczony przeciwko członkowi zarządu naraża bowiem pozwanego na liczne trudności. Przede wszystkim, wykazanie istnienia przesłanek egzoneracyjnych wynikających z art. 299 § 2 k.s.h. nie obciąża wierzyciela, lecz członka zarządu. Po wtóre zaś, od dnia 20 marca 2007 r. powództwa wytoczone na podstawie art. 299 k.s.h. rozpatrywane są w postępowaniu gospodarczym, co nakłada na pozwanych członków zarządu szereg rygoryzmów obowiązujących w tym postępowaniu (art. 4791 § 2 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego – „k.p.c.”). Przykładowo, stosownie do art. 47914 § 1 k.p.c. pozwany członek zarządu będzie obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od dnia otrzymania pozwu, pod rygorem zwrotu odpowiedzi na pozew (i uznania jej w związku z tym za niebyłą). Jednocześnie, brak podania w odpowiedzi na pozew wszystkich twierdzeń, zarzutów oraz dowodów na ich poparcie sprawi, iż członek zarządu może utracić prawo powoływania ich w toku dalszego postępowania (art. 47914 § 2 k.p.c.), a tym samym  być pozbawiony szansy uwolnienia się od odpowiedzialności. A zatem, z zastrzeżeniem pewnych wyjątków w tym zakresie, otrzymując pozew członek zarządu ma w zasadzie dwa tygodnie na przygotowanie swej pełnej i skutecznej obrony we wszczętym przeciwko niemu na podstawie art. 299 k.s.h. procesie.