Odpowiedzialność zarządu za zobowiązania spółki – zmiany w prawie upadłościowym i naprawczym

Od dnia 1 stycznia 2016 roku w życie wejdą zmiany ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, wprowadzające szereg nowych rozwiązań istotnych z punktu widzenia członków zarządów jak i prokurentów działających w spółkach. Na ich barkach spocząć może bowiem dotkliwa odpowiedzialność za zobowiązania niewypłacalnej spółki względem jej wierzycieli.

Nowa definicja niewypłacalności

Zmienione przepisy prawa upadłościowego i naprawczego wprowadzają nowy sposób definiowania niewypłacalności przedsiębiorcy. Obowiązująca od 1 stycznia 2016 roku definicja niewypłacalności opierać się będzie na dwóch kryteriach – płynności finansowej przedsiębiorcy oraz jego nadmiernym zadłużeniu. Kryteria te istniały wprawdzie i przed zmianą, jednak ustawodawca zmodyfikował je, mając na uwadze dotychczasowe doświadczenia.

W praktyce obrotu występują sytuacje, kiedy przedsiębiorca nie wykonuje swoich zobowiązań mimo, że dysponuje środkami umożliwiającymi mu ich spełnienie. W aktualnym stanie prawnym takie zachowanie przedsiębiorcy było rozumiane jako jego niewypłacalność. Od Nowego Roku przesłanką zaistnienia stanu niewypłacalności będzie utrata zdolności do wykonywania przez przedsiębiorcę jego wymagalnych zobowiązań. Dla ułatwienia oceny sytuacji przedsiębiorcy, ustawodawca dookreślił, że utrata ta następuje jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Ustawodawca przyjął, że trzymiesięczne opóźnienie jest na tyle poważne, że w braku dowodu przeciwnego powinno dojść do ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy. Domniemanie to można jednak wzruszyć, czy to przez faktyczną spłatę zobowiązania czy też przez wykazanie, że spłata ta jest możliwa.

Nowe zobowiązanie dla prokurentów

Pod rządami ustawy w poprzednim brzmieniu obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości ciążył na każdym kto miał prawo reprezentować przedsiębiorcę sam lub łącznie z innymi osobami. Taka sytuacja rodziła wątpliwości co do uprawnienia do składania takiego wniosku przez prokurentów. Dla wyeliminowania tych wątpliwości, ustawodawca zmienił tę regulację, nakładając obowiązek zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości na każdego, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw przedsiębiorcy i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami, a więc także na prokurentów. Dodatkowo wydłużony został termin na złożenie wniosku z dwóch tygodni do jednego miesiąca.

Odpowiedzialność

Z obowiązkiem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości łączy się odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie. Odpowiedzialność ta ciąży na każdym podmiocie zobowiązanym do złożenia wniosku, a wyłączyć się od niej można jedynie wykazując, że nie ponosi się winy albo, że w określonym terminie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

Wyżej opisana odpowiedzialność odszkodowawcza może się okazać dotkliwa. Ustawodawca wprowadził bowiem domniemanie, że szkoda ta obejmuje pełną wysokość niezaspokojonej wierzytelności danego wierzyciela wobec przedsiębiorcy. Domniemanie to jest domniemaniem wzruszalnym w związku z czym osoba, która nie złożyła w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości zachowuje prawo do wykazania, że szkoda wierzyciela jest w istocie mniejsza, jednak udowodnienie tej okoliczności może nastręczać jej znacznych problemów.