Przyłączenie nowo wybudowanej instalacji do sieci dystrybucyjnej operatora jest kolejnym krokiem – po przygotowaniu planu i wybraniu miejsca pod inwestycję, zmierzającym do umożliwienia produkcji energii elektrycznej na potrzeby własne lub sprzedaży jej do odbiorców. Wymaga to wzięcia pod uwagę nie tylko przepisów m.in. Prawa energetycznego czy obowiązujących od niedawna kodeksów sieciowych, ale również Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej (dalej: IRiESD), do której opublikowania zobowiązano operatorów sieci dystrybucyjnych w Polsce. Ukształtowana w ten sposób procedura jest dosyć skomplikowana, a jej niedopełnienie może kosztować inwestora zarówno czas jak i pieniądze.

W związku z mnogością wariantów całego procesu przyłączeniowego – w zależności od planowanej mocy przyłącza czy rodzaju sieci, do której następuje przyłączenie, w niniejszym artykule skupiono się wyłącznie na przyłączeniu do sieci instalacji o mocy od 0,2 MW do 75 MW.

Warunki przyłączenia

Pierwszym krokiem umożliwiającym podłączenie instalacji OZE do sieci dystrybucyjnej jest złożenie do właściwego OSD wniosku o wydanie warunków przyłączenia. Treść wniosku i wymagane załączniki będą wynikały z informacji udzielonych przez operatorów w publikowanych przez nich IRiESD (na stronach internetowych operatorów najpewniej będzie opublikowany sam wzór wniosku), a będą się na nie składać m.in.: dane wnioskodawcy, określenie nieruchomości wraz ze sprecyzowaniem posiadanych do niej praw (nieruchomość może być na przykład naszą własnością lub być dzierżawiona od osoby trzeciej) czy planowana moc źródła wytwarzania energii. Może się zdarzyć, że operatorzy w swoich IRiESD nałożą na wnioskodawców obowiązek wpłacenia zaliczki na poczet przyszłej opłaty przyłączeniowej.

Po otrzymaniu wniosku, operator ma ograniczony czas na wydanie warunków przyłączenia. Będzie to od 21 do 150 dni w zależności od grupy przyłączeniowej, do której przynależy wnioskodawca. Przypisanie do danej grupy przyłączeniowej zależy od napięcia znamionowego sieci, do której planowane jest przyłączenie i będzie wynikało ze złożonego wniosku. Warunki przyłączenia zostaną wydane po pozytywnym rozpatrzeniu wszystkich złożonych dokumentów.

Warto zwrócić uwagę, że przed wydaniem warunków przyłączenia, w przypadku przyłączenia instalacji o mocy powyżej 2 MW, operator ma obowiązek sporządzenia ekspertyzy wpływu przyłączonych urządzeń, instalacji lub sieci na system elektroenergetyczny. Koszty wykonania ekspertyzy uwzględnia się odpowiednio w nakładach poniesionych na realizację przyłączenia (w wysokości uzależnionej od mocy instalowanego źródła). A więc koszty sporządzenia ekspertyzy poniesie wnioskodawca.

Obowiązek zawarcia umowy przyłączeniowej

Zgodnie z przepisami prawa, operatorzy mają obowiązek wydania warunków przyłączenia i zawarcia umowy o przyłączenie z zainteresowanymi podmiotami. Nie znaczy to jednak, że muszą to zrobić niezależnie od zastanych warunków. Powyższy obowiązek aktualizuje się bowiem dopiero wtedy, gdy istnieją ku temu techniczne i ekonomiczne przesłanki (np. wynikające z odległości planowanej instalacji od sieci dystrybucyjnej). Istotny jest przy tym fakt, że to przedsiębiorstwo energetyczne (OSD) każdorazowo uzasadniając odmowę przyłączenia źródła do sieci musi wykazać brak istnienia powyższych przesłanek.   Ponadto, w takich przypadkach OSD zobowiązany jest poinformować Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (Prezesa URE) o odmowie wydania warunków przyłączenia i zawarciu umowy o przyłączenie do sieci podając przyczyny tej odmowy.  Jeżeli natomiast podmiot wnioskujący o wydanie warunków przyłączenia nie zgodzi się z decyzją operatora, będzie mógł skierować sprawę do rozpatrzenia przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Na decyzję Prezesa URE, z której strona nie jest zadowolona przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w Warszawie (wydziału sądu okręgowego).

Warunki przyłączenia i co dalej?

Warunki przyłączenia są ważne dwa lata od ich wydania. Jeżeli wnioskodawca je akceptuje, może od razu przystąpić (w ramach złożenia kolejnego wniosku) do zawarcia z operatorem umowy przyłączeniowej, która sprecyzuje m.in. wysokość opłaty przyłączeniowej, termin realizacji przyłączenia wraz z podziałem obowiązków obu stron co do budowy przyłącza i ewentualnych dodatkowych instalacji, a także przewidywany termin zawarcia umowy, na podstawie której nastąpi pierwsze dostarczenie energii do sieci. Znajdzie się tam też przewidywany czas trwania umowy i warunki jej rozwiązania. W umowie strony powinny sprecyzować także moc przyłączeniową, nie wyższą jednak niż ta wynikająca z wydanych warunków przyłączenia.

W prawie energetycznym przewidziano tylko minimalne wymogi co do treści umowy przyłączeniowej. Należy zatem zwrócić szczególną uwagę, czy w przygotowanej przez operatora umowie nie znalazły się dodatkowo postanowienia, które wnioskodawca może uznać za niekorzystne ze swojego punktu widzenia. Mowa jest tutaj o postanowieniach dotyczących w szczególności nieproporcjonalnych kar umownych za nienależyte wykonanie umowy, możliwości jednostronnej zmiany umowy przez operatora skutkującej np. zwiększeniem opłaty za przyłączenie czy przesłanek uprawniających do zwiększenia/zmiany opłaty za przyłączenie.

Warto także pamiętać, że zgodnie z przepisami prawa energetycznego pierwsze dostarczenie energii z instalacji OZE nie może nastąpić później niż w ciągu 48 miesięcy od podpisania umowy o przyłączenie. Przekroczenie tego terminu może stanowić przesłankę do wypowiedzenia umowy przez operatora. To w tym czasie trzeba zatem wybudować, przetestować i sfinalizować przyłączenie instalacji do sieci.

Jak już zostało wspomniane powyżej, opłata przyłączeniowa będzie różniła się w zależności od planowanej mocy przyłączanej instalacji. W przypadku instalacji OZE o mocy nie wyższej niż 5 MW opłata przyłączeniowa będzie wyliczana w oparciu o połowę wartości rzeczywiście poniesionych przez operatora nakładów. W przypadku źródeł o mocy wyższej niż 5 MW opłata przyłączeniowa będzie wyliczona na podstawie pełnej wartości rzeczywiście poniesionych nakładów.

Wymogi Kodeksów Sieciowych dla nowych instalacji wytwórczych

Po zawarciu umowy o przyłączenie powinien nastąpić montaż instalacji. Przed zawarciem kolejnej umowy, na podstawie której nastąpi dostarczenie energii, należy jednak jeszcze upewnić się, że instalacja spełnia wymogi stawiane przez obowiązujący tzw. kodeks sieci NC RfG[1]. Jest to jeden z kilku kodeksów sieciowych uchwalonych na szczeblu europejskim w celu ustandaryzowania procedur w zakresie rynku energetycznego w państwach członkowskich UE. Wspomniany kodeks reguluje przyłączanie do sieci jednostki wytwórczej, a także procedurę jej testowania. Wymogi są różne w zależności od planowanej mocy instalacji i wynikają z następującego podziału:

  • instalacje o mocy od 0,8 KW do 0,2 MW (tzw. moduły typu A),
  • instalacje o mocy od 0,2 MW do 10 MW (moduły typu B),
  • instalacje o mocy od 10 do 75 MW (moduły typu C),
  • instalacje o mocy powyżej 75 MW (moduły typu D).

Dla interesujących nas modułów B i C procedura jest podobna.

Po zamontowaniu i odbiorze instalacji należy zaczekać jeszcze na zakończenie prac po stronie operatora (a więc przede wszystkim na wybudowanie niezbędnej infrastruktury przez operatora). Operator może postawić wymóg zgłoszenia mu gotowości instalacji do sprawdzenia, aby jego pracownicy mogli przeprowadzić jej uprzednią kontrolę (mogą to też zrobić bez wizji lokalnej, na podstawie złożonych dokumentów). Następnie właściciel instalacji składa do operatora oświadczenie o gotowości do przyłączenia wraz z wymaganymi załącznikami. W dalszym ciągu procedura będzie różniła się w zależności od tego, czy wybudowana instalacja jest kwalifikowana jako moduł B czy C.

W przypadku modułów typu B właściciel jest zobowiązany do przekazania certyfikatów sprzętu w zakresie i na warunkach określonych w dokumencie udostępnionym przez operatora. Nieprzedstawienie takich certyfikatów będzie oznaczało wymóg przeprowadzenia tzw. uproszczonych testów zgodności, których pomyślne przejście będzie równe przekazaniu certyfikatów sprzętu.

W tym miejscu warto wskazać, że zgodnie z kodeksem sieci NC RfG „certyfikat sprzętu” stanowi dokument wydawany przez upoważniony podmiot certyfikujący, który otrzymał akredytację od krajowej jednostki stowarzyszonej w ramach Europejskiej Współpracy w Dziedzinie Akredytacji, ustanowionej zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008. Do dnia 27 kwietnia 2021 r. zamiast certyfikatu wydanego przez wskazaną akredytowaną jednostkę certyfikującą można było posługiwać się deklaracją wydaną przez producenta/importera, który prostym oświadczeniem deklarował, iż dane urządzenie spełnia wymogi NC RfG. Z uwagi jednak na dość długi proces certyfikacji, w celu uniknięcia zakłóceń w procesie przyłączania instalacji wytwórczych, okres przejściowy, w którym można posługiwać się oświadczeniem zgodności został przedłużony maksymalnie do dnia 31 lipca 2021 r. Od dnia 1 sierpnia 2021 r. do 30 kwietnia 2022 r. dopuszcza się możliwość stosowania certyfikatów wydanych na podstawie poszczególnych norm PE-EN, natomiast od 1 maja 2022 r. bezwzględnie należy posługiwać się certyfikatami wydanymi zgodnie z przepisami NC RfG przez upoważniony podmiot certyfikujący.

W przypadku modułów typu C właściciel będzie zobowiązany do sporządzenia planu przeprowadzenia testów zgodności w celu wykazania spełnienia poszczególnych wymogów stawianych przed modułami. Taki plan przekazuje się następnie operatorowi.

Po przekazaniu certyfikatów sprzętu dla modułów typu B/przeprowadzeniu testów zgodności dla modułów typu C może już nastąpić zawarcie umowy terminowej o świadczenie usług dystrybucji pomiędzy właścicielem instalacji a operatorem. Po zawarciu umowy operator zamontuje i oplombuje urządzenia pomiarowe oraz poda obiekt pod napięcie. Po pozytywnej weryfikacji przez operatora działania instalacji, właściciel musi jeszcze sporządzić tzw. Dokument modułu wytwarzania energii (dalej: „PGMD”), którego wzór jest udostępniany na stronie operatora. PGMD zawiera przede wszystkim poświadczenie zgodności modułu, wydane na podstawie przeprowadzonych testów lub przedstawionych certyfikatów, a w przypadku modułów typu C – także modele symulacyjne lub dane potrzebne do ich przygotowania przez operatora (te są potrzebne dla późniejszego testowania zachowania jednostki w zależności od zaprogramowanych warunków). Po pozytywnej weryfikacji PGMD, operator przekazuje właścicielowi instalacji OZE ostateczne pozwolenie na użytkowanie oraz zawiera z nim właściwą – bezterminową umowę o świadczenie usług dystrybucji. Dopiero w tym momencie można uznać procedurę przyłączeniową za zakończoną.

Podsumowanie

Jak widać, procedura przyłączenia instalacji do sieci operatora jest jednocześnie bardzo mocno uregulowana prawnie i dosyć skomplikowana. Jest to jednak konieczny krok, który należy przejść w celu uzyskania możliwości czerpania dochodu ze sprzedaży energii elektrycznej do odbiorców lub do jej wykorzystania na własne potrzeby.

[1] ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/631 z dnia 14 kwietnia 2016 r. ustanawiające kodeks sieci dotyczący wymogów w zakresie przyłączenia jednostek wytwórczych do sieci (Dz.U. UE L 112/1)