W dniu 18 kwietnia 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów (dalej jako: ustawa). Wprowadzona ustawa w zamyśle autorów projektu miała na celu wprowadzenie procedur do walki z nieuczciwymi podmiotami dokonującymi nielegalnego obrotu towarami, bez odprowadzania do budżetu państwa należnych podatków. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez właśnie monitorowanie przewozu niektórych towarów.

Produkt objęty obowiązkowym zgłoszeniem zarówno w obrocie jak i w uzasadnieniu do projektu ustawy określono jako „towar wrażliwy”. Narzędziem służącym monitorowaniu przewozu wskazanych towarów jest rejestr zgłoszeń. Jest on prowadzony w systemie teleinformatycznym przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Przewóz towarów wrażliwych objęty jest obowiązkiem zgłoszenia do tego rejestru.

W sytuacji, gdy mamy do czynienia z przewozem towaru wrażliwego, Ustawa nakłada szereg obowiązków na różne podmioty, w szczególności na: podmiot wysyłający, przewoźnika i podmiot odbierający. Zakres ich obowiązków zależny jest od tego z którego miejsca odbywa się wysyłka towaru oraz gdzie następuje jego odbiór (Polska czy terytorium państwa członkowskiego albo terytorium państwa trzeciego). Poza zgłoszeniem przewozu do rejestru, Ustawa przewiduje obowiązki aktualizacji danych w rejestrze, przed przewozem jak i po dostarczeniu towaru. Niniejszy artykuł ma celu przybliżenie obowiązków jednego z podmiotów, będącym ogniwem w strukturze systemu monitorowania drogowego przewozu towarów, mianowicie Przewoźnika.

Kim jest przewoźnik w rozumieniu ustawy?

W rozumieniu Ustawy Przewoźnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, prowadząca działalność gospodarczą, wykonująca przewóz towarów. Należy jednak zwrócić uwagę, że definicja ta ma zastosowanie tylko do przewoźników wykonujących przewóz towarów wrażliwych. To oznacza, że ustawa definiuje przewoźnika na potrzeby systemu monitorowania drogowego przewozu towarów.

Obowiązki przewoźnika w przewozie krajowym

Obowiązki Przewoźnika wynikające z Ustawy ściśle wiążą się z obowiązkami podmiotu wysyłającego oraz podmiotu odbierającego. W przypadku przewozu krajowego podmiot wysyłający jest obowiązany przed rozpoczęciem przewozu towaru przesłać zgłoszenie do rejestru ¬– Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo – Celnych. Następnie zaś wygenerowany indywidualny numer referencyjny należy przekazać przewoźnikowi. Co ważne, jeżeli przewoźnik nie otrzyma od podmiotu wysyłającego numeru referencyjnego, powinien odmówić rozpoczęcia przewozu.

Po otrzymaniu numeru referencyjnego, przewoźnik jeszcze przed rozpoczęciem przewozu towaru zobowiązany jest uzupełnić zgłoszenie w rejestrze o jego dane, w tym również dane rejestracyjne środka transportu. Dodatkowo powinien on:

  • wprowadzić datę faktycznego rozpoczęcia przewozu towaru,
  • planowaną datę zakończenia przewozu towaru,
  • dane adresowe miejsca dostarczenia towaru albo miejsce zakończenia przewozu,
  • numer dokumentu przewozowego towarzyszącego przewożonemu towarowi.

Dopiero po uzupełnieniu zgłoszenia przewoźnik może rozpocząć przewóz.

Obowiązki przewoźnika w przewozie międzynarodowym

Nieco inaczej kształtuje się kwestia przewozu międzynarodowego. Sytuacja ta dotyczy przewozu towarów rozpoczynającego się na terenie państwa członkowskiego Unii Europejskiej albo państwa trzeciego (spoza UE) i kończącego na terytorium innego państwa, gdy jednocześnie jego trasa biegnie przez teren Rzeczypospolitej Polskiej. Przewoźnik w tych wypadkach jest zobowiązany przesłać zgłoszenie do rejestru, co ważne, jeszcze przed rozpoczęciem przewozu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskać numer referencyjny dla tego zgłoszenia. Następnie przewoźnik zobowiązany jest przekazać ten numer podmiotowi odbierającemu, który znajduje się na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, w celu potwierdzenia odbioru.

Kary mogą być dotkliwe

Brak dokonania zgłoszenia przez przewoźnika skutkować może nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 20 tys. zł. Kary pieniężne są nakładane w drodze decyzji administracyjnej. Organem właściwym do nałożenia takiej kary jest naczelnik urzędu celno-skarbowego właściwy dla miejsca kontroli przewozu towarów. W razie stwierdzenia w trakcie kontroli rozpoczęcia przewozu towaru przez kierującego bez wymaganego numeru referencyjnego (albo dokumentu zastępującego zgłoszenie i potwierdzenia przyjęcia tego dokumentu) kierujący podlega karze grzywny w wysokości od 5 tys. do 7,5 tys.

Przewoźnik musi wiedzieć czym jest towar wrażliwy

Gdy przewoźnik przyjmując do przewozu towar, nie otrzymuje jednocześnie od nadawcy numeru referencyjnego, często wychodzi z założenia, że towar nie podlega systemowi monitorowania drogowego przewozu towarów. Takie założenie może okazać się zgubne, bowiem realizacja przewozu bez wymaganego zgłoszenia i numer referencyjnego, może prowadzić do nałożenia na przewoźnika kar, o których była mowa powyżej. Wobec tego niezmiernie istotnym jest, aby przewoźnik posiadał rozeznanie co do tego, w przypadku którego towaru przewóz podlega zgłoszeniu, z jednoczesnym uwzględnieniem wyłączeń. Wyłączenia te związane są m.in. związanych z masą brutto/objętością przesyłki, względnie masą/objętością jednostokowego opakowania przewożonego towaru. Dla przykładu, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie towarów, których przewóz jest objęty systemem monitorowania drogowego przewozu towarów z dnia 13 czerwca 2017 roku (Dz.U. z 2017, poz. 1178), olej słonecznikowy surowy (PKWiU 10.41.22) zasadniczo podlega systemowi monitorowania drogowego przewozu towarów, jednak przewożony w opakowaniach jednostkowych nie większych niż 26 litrów, podlega wyłączeniu z obowiązków wynikających z Ustawy.

Planowana nowelizacja

W celu udoskonalenia systemu monitorowania drogowego przewozu towarów, rząd pod koniec lipca br. przygotował nowelizację ustawy, rozszerzając katalog obowiązków kierowców i przewoźników.

Nowelizacja ustawy wprowadza przede wszystkim nowe środki techniczne służące ulepszeniu systemu monitorowania, czyli:

  • lokalizator (telekomunikacyjne urządzenie wykorzystujące technologie pozycjonowania satelitarnego i transmisji danych wraz z aplikacją, która zostanie nieodpłatnie udostępniona przez Krajową Administrację Skarbową do zainstalowania na smartfonie lub tablecie);
  • zewnętrzny system lokalizacji (gromadzący dane lokalizacyjne środka transportu przekazywane z zainstalowanego w nim urządzenia wykorzystującego pozycjonowanie satelitarne i transmisję danych).

Wymagane będzie stosowanie jednego środka technicznego.

Po wejściu w życie powyższych rozwiązań system monitorowania drogowego przewozu towarów będzie składał się z dwóch podstawowych elementów:

  • teleinformatycznego rejestru (będą w nim przetwarzane i gromadzone dane lokalizacyjne pozyskane z lokalizatora lub zewnętrznego systemu lokalizacji) oraz
  • telekomunikacyjnego urządzenia końcowego (wyposażonego np. w moduł GPS) z oprzyrządowaniem i oprogramowaniem, umożliwiającym bieżące nadzorowanie trasy przewozu towarów.

Porównanie danych zawartych w rejestrze z danymi z lokalizatora lub zewnętrznego systemu lokalizacji pokaże niezafałszowany obraz przemieszczania towarów wrażliwych, co pomoże uszczelnić system podatkowy w zakresie poboru podatku VAT i akcyzy.

Jak można zauważyć powyższy obowiązek będzie dotyczyć głównie przewoźnika, dlatego już teraz warto zwrócić uwagę na przyszłe obowiązki.

Obecnie projekt znajduje się w Sejmie.