Minister Rozwoju i Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską wyraził swój pogląd w zakresie podmiotu uprawnionego i zobowiązanego do rozliczenia podatku od nieruchomości, która wchodzi w skład zorganizowanej części przedsiębiorstwa, przenoszonej ze spółki dzielonej do spółki przejmującej. W odpowiedzi Minister zwrócił uwagę na należny podatek od nieruchomości za okres sprzed dnia wydzielenia. Jego zdaniem podatek od nieruchomości, do którego zapłaty zobowiązana była spółka dzielona, nie staje się przedmiotem sukcesji. Z tego powodu obciąża on nadal spółkę dzieloną a nie spółkę przejmującą (interpelacja nr 6845).

Częściowa sukcesja uniwersalna

Przepisy Kodeksu spółek handlowych zakładają co do zasady, że przy podziale przez wydzielenie, a więc takim podziale, który polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub na spółkę nowozawiązaną (spółkę przejmującą), z dniem wydzielenia następuje częściowa sukcesja uniwersalna. Dotyczy ona części praw i obowiązków spółki dzielonej, określonych w planie podziału. Sukcesja ta obejmuje także zezwolenia, koncesje oraz ulgi przyznane spółce dzielonej, pozostające w związku ze składnikami majątku spółki dzielonej, przydzielonymi spółce przejmującej w planie podziału, chyba że ustawa lub decyzja o ustaleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

Powyższe przepisy nie znajdą jednak zastosowania w sferze stosunków prawnopodatkowych. Prawo podatkowe przewiduje bowiem autonomiczne rozwiązania w tym zakresie. Przede wszystkim przepisy prawa podatkowego przewidują dwa przypadki przeniesienia majątku spółki na inną spółkę: w drodze przeniesienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa oraz w drodze przeniesienia majątku spółki niestanowiącego zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Przepisy w odniesieniu do sytuacji, gdy majątek przejmowany na skutek podziału lub majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa, wskazują, że „osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału wstępują, z dniem podziału lub z dniem wydzielenia, we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątku”.

Odpowiedzialność całym majątkiem spółki

Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy przejmowany na skutek podziału majątek nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa. W takim wypadku zastosowanie znajdzie inny przepis, który wprowadza, zamiast powyżej opisanej sukcesji uniwersalnej, odpowiedzialność całym majątkiem spółki przejmującej za prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że zakres odpowiedzialności spółki przejmującej jest ograniczony do wartości aktywów netto, które zostały nabyte i wynikają z planu podziału. Jeżeli majątek spółki dzielonej przenoszony jest na kilka spółek przejmujących, spółki te za zobowiązania spółki dzielonej odpowiadają solidarnie. W ten sposób ustawodawca niejako poszerzył krąg podmiotów, od których organ podatkowy może dochodzić zaspokojenia zobowiązań podatkowych. Objęcie spółki przejmującej odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe spółki dzielonej nie uwalnia spółki dzielonej od tej odpowiedzialności.

Na gruncie przepisu dotyczącego częściowej sukcesji uniwersalnej w zakresie zobowiązań podatkowych istnieją wątpliwości co do zakresu tej sukcesji. Z przepisu nie wynika bowiem wprost, czy przedmiotem sukcesji są zarówno zobowiązania już istniejące w dniu wydzielenia, czy też jedynie te, które powstaną dopiero po dniu wydzielenia.

Brak jednolitej linii orzeczniczej wśród składów orzekających, które rozpoznają powyższe sprawy, jest bardzo kłopotliwy dla wielu przedsiębiorców. Sądy orzekając w podobnych sprawach dotychczas przyjmowały jedno z dwojga stanowisk. Zdaniem części składów orzekających przepisy prawa podatkowego wprost wskazują, że w dniu wydzielenia sukcesji podlegają wszelkie prawa i obowiązki ciążące na poprzedniku, w tym także te, które ciążyły na poprzedniku jeszcze przed dniem wydzielenia i nie zostały uregulowane. Inne składy rozumiały tą sukcesję nie jako przejęcie przez spółkę przejmującą całości rozliczeń wydzielanej części przedsiębiorstwa z okresu przed podziałem, a jako kontynuację rozliczeń podatkowych poprzednika od dnia wydzielenia.

Stanowisko Ministerstwa

Dostrzegając powyższe rozbieżności, Minister Rozwoju i Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską przychylił się do stanowiska, zgodnie z którym po podziale przez wydzielenie podatek od nieruchomości, do którego zapłaty była zobowiązana spółka dzielona, nie staje się przedmiotem sukcesji na gruncie przepisów prawa podatkowego. Co za tym idzie, Minister przyjął także, że w szczególności nie są przedmiotem sukcesji następujące prawa i obowiązki:

  • prawo do stwierdzenia nadpłat podatku i otrzymania jego zwrotu za poprzednie okresy,
  • obowiązek zapłaty zobowiązania podatkowego za poprzednie okresy, o ile nie zostało uiszczone (zaległości podatkowej),
  • prawo i obowiązek dokonywania korekt deklaracji, zarówno zwiększających jak i zmniejszających wysokość zobowiązania podatkowego za poprzednie okresy.

Swoje stanowisko Minister uzasadnił szczególnym charakterem podziału przez wydzielenie, z którego istoty wynika, iż spółka dzielona nie traci bytu prawnego, a jedynie przekazuje część swojego majątku innej spółce. Wobec tego spółka dzielona jest w dalszym ciągu zdolna odpowiadać za swoje zobowiązania powstałe przed dniem wydzielenia.

Konsekwencje odpowiedzi na interpelację

Odpowiedź na interpelację Ministra Rozwoju i Finansów nie jest prawnie wiążącą interpretacją prawa. Dlatego też nadal podatnicy, jak i składy orzekające mogą przyjmować różne stanowiska w tej sprawie. Wskazuje jednak ona kierunek interpretacji, do którego przychyla się Minister i niewykluczone, że w dalszej przyszłości sprawa ta stanie się przedmiotem ogólnej interpretacji przepisów prawa podatkowego.

Do czasu wydania takiej interpretacji, przedsiębiorcy biorący udział w procesach podziałowych powinni jednak poddać kwestię ewentualnej sukcesji uniwersalnej pogłębionej analizie, tak aby prawidłowo ustalić podmiot odpowiedzialny za zobowiązania podatkowe spółki dzielonej powstałe przed dniem wydzielenia. Co do zasady bowiem, spełnienie obowiązku podatkowego przez podmiot, na którym obowiązek ten nie ciąży, nie wyłącza odpowiedzialności za to zobowiązanie podmiotu zobowiązanego do jego spełnienia.